(Apache) De plaatsjes in de journalistiek zijn duur. Volgens de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) kunnen er per jaar 200 beroepsjournalisten aan de slag. Parallel wordt in de opleidingen het tienvoudige aan journalisten in spe klaargestoomd. Toch was het vooral de kwaliteit van de opleidingen journalistiek die op een debat eerder deze week tot forse uitspraken leidde. Volgens Ann-Sofie Dekeyser, journaliste bij De Standaard, 'studeert een behoorlijk deel af zonder het diploma waard te zijn'.
“Als je ziet hoeveel studenten journalistiek er zijn, dan komt er een moment dat iedereen in Vlaanderen journalist is”, verwees Jo Bardoel, een Nederlandse hoogleraar journalistiek en media, met een kwinkslag naar de titel van de debatavond: Iedereen journalist! Wat is een diploma journalistiek nog waard? Het debat werd georganiseerd door De Buren, het Fonds Pascal Decroos en de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ) in de Brusselse Beursschouwburg. Bardoel zetelde onder meer in een visitatiecommissie die de kwaliteit van de masteropleidingen journalistiek in Vlaanderen onder de loep nam en deed in opdracht van minister van Media Ingrid Lieten een onderzoek naar een mogelijke mismatch tussen de opleidingen journalistiek en de noden van de sector.
Iemand die journalistiek wil studeren heeft alleszins keuze te over. Drie scholen bieden een academische master aan: Thomas More in Antwerpen, Hogeschool-Universiteit Brussel en Erasmushogeschool in Brussel. Daarnaast zijn er zes professionele bacheloropleidingen: Plantijn Hogeschool in Antwerpen, Arteveldehogeschool in Gent, XIOS Hogeschool Limburg in Hasselt, Erasmushogeschool in Brussel, Thomas More in Mechelen en Hogeschool West-Vlaanderen in Kortrijk. Daar bovenop komen nog de postgraduaten, zoals internationale researchjournalistiek in Mechelen. Laten we ook niet vergeten dat Syntra opleidingen journalistiek organiseert.
Perspectief
Volgens het onderzoek van Bardoel dat een paar jaar geleden werd gevoerd, zouden al deze opleidingen samen om en bij de 2.000 toekomstige journalisten klaarstomen. Een cijfer dat min of meer samenvalt met de 2.301 beroepsjournalisten die momenteel aan de slag zijn bij de algemene Nederlandstalige media, zo wist Pol Deltour, nationaal secretaris van de VVJ. “We stellen vast dat het aantal tewerkgestelde beroepsjournalisten lager ligt dan vijf jaar geleden”, zei Deltour. “De algemene mediamarkt groeit niet. De dubbele mediacrisis speelt ons parten. Enerzijds is die structureel van aard: de concurrentie met nieuwe media die vaak gratis zijn en veel jonge mensen lokken. Anderzijds hangt de crisis samen met de economische depressie die heel veel reclame-inkomsten kost.”
“Een tweede belangrijke vaststelling is dat de groep van journalisten enorm beweegt”, ging Deltour verder. “Journalisten blijven niet altijd journalist, en verlaten op een bepaald moment de sector. Dat impliceert een enorme doorstroming met de bijhorende vacatures. Ongeveer 200 mensen per jaar kunnen professioneel beginnen bij algemene nieuwsmedia.”
Niet veel, gaf Deltour aan, maar de wereld stopt niet bij de algemene nieuwsmedia. “Je hebt ook nog de vakpers. Ongeveer 500 beroepsjournalisten werken daarvoor”, klonk het hoopgevend. Aan studenten journalistiek gaf Deltour tenslotte mee, “dat het vooral belangrijk is om het perspectief breed te houden.”
Een stelling die Michaël Opgenhaffen, docent aan de masteropleiding van Thomas More, beaamde. “De idee leeft vandaag dat het quasi onmogelijk is om in de journalistiek werk te vinden. Dat is absoluut niet waar. Als je goed bent, dan val je op en zal je eruit gepikt worden. Ongeveer 95 procent van onze afgestudeerden vond binnen het jaar een job. Naast journalist worden ze ook woordvoerder bij een bedrijf, of ze komen in het onderwijs terecht. Ik vind het zeer nuttig dat deze mensen ook journalistieke vaardigheden hebben meegekregen.”
Perverse financiering
Iris Musschoot van Campus De Persgroep (het opleidingsplatform van De Persgroep) merkte tijdens haar carrière als docent aan de Erasmushogeschool op dat er de laatste zes jaar steeds meer studenten uit het TSO aan de professionele bachelor beginnen. “Alles begint met attitude”, stelde Musschoot, “maar je kunt niet ontkennen dat mensen uit TSO een aantal vaardigheden missen zoals efficiëntie, samenvatten, een goede pen,….” Musschoot heeft daar vragen bij, “temeer omdat de financiering van het hoger onderwijs vrij pervers is: als school krijg je geld al naargelang het aantal diploma’s dat je aflevert.”
“Selectief zijn loont op korte termijn niet voor scholen”, pikte Dekeyser in. “Ik denk dat er behoorlijk wat studenten afstuderen die het diploma niet waard zijn. Dat is ook wat ik van oud-studenten hoor als ze kijken naar de afgestudeerden van hun jaar. Een grote groep daarvan zouden ze niet willen als collega, omdat ze niet over de nodige competenties beschikken. De vraag volgens mij is dus eerder of opleidingen selectief genoeg zijn.” Volgens Bardoel hangen de problemen die Dekeyser formuleert, samen met de (te) grote massa studenten. “Daarbovenop komt de druk om iedereen erdoor te laten, om zo het financiële plaatje van de school rond te krijgen,”analyseerde hij.
Staan de journalistieke opleidingen in Vlaanderen kwalitatief dan niet op punt? Een vraag waarop de visitatierapporten een antwoord formuleren. De academische masteropleidingen werden recentelijk doorgelicht. In 2012 verscheen daarover een rapport. Onder de resultaten staat te lezen dat de visitatiecommissie:
Voor alle opleidingen kon vaststellen dat de gerealiseerde eindkwalificaties in overeenstemming zijn met de nagestreefde competenties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen.
Het rapport van de professionele bacheloropleidingen journalistiek werd in 2007 gepubliceerd en is daardoor enigszins gedateerd. Ook daar waren de resultaten over het algemeen positief. Enkel de XIOS Hogeschool Limburg maakte een erg slechte beurt. Maar een ‘hervisitatie’ waarvan het rapport in 2011 verscheen was dan weer positief. Eind dit jaar mag er een nieuw visitatierapport voor de professionele bacheloropleidingen verwacht worden.
Academisch versus professioneel
Ondanks die rapporten werd tijdens het debat de kwaliteit van de opleidingen meermaals in vraag gesteld. Er zou met andere woorden toch nog heel wat te verbeteren zijn. Bardoel schopte daarop tegen de schenen van zowel Dekeyser als het publiek, door te stellen dat een ‘modeljournalist’ best een academische opleiding genoot. “Naast in Nijmegen, werk ik ook in Amsterdam”, vertelde Bardoel. “Ik schat dat daar, van de masterstudenten meer dan 80 procent kiest voor commerciële richtingen, genre marketing en public relations. Anderzijds studeert minder dan 20 percent van de masters aan de meer maatschappelijke opleidingen (journalistiek, politieke communicatie, …). Personen die aan de andere kant van de kassa zitten, zijn dus veel vaker dan journalisten academisch opgeleid.”
Een uitspraak waar Dekeyser, die zelf geen masterdiploma heeft, het grondig mee oneens was. “Ik ben intussen vijf jaar journalist en ik heb nog geen schade ondervonden door mijn diploma, en ik hoop de krant waarvoor ik werk ook niet. Voor een opleiding is het vooral belangrijk om concreet en praktijkgericht te werken. Waarom dikke cursussen geven over economie als je een concrete case kunt onderzoeken? Bijvoorbeeld een bedrijf dat failliet gaat en daar een aantal weken op focussen: kijken naar een jaarrekening, wat valt daar uit af te leiden, hoe komt het dat het bedrijf failliet gaat en waarom staan die rode en groene mannetjes voor de poorten? Dat is kennis die je ook kunt verwerven uit concrete cases. Zo blijft het ook beter hangen.“
Bardoel ziet dat anders. “Ik ervaar dat mensen uit de professionele bachelor praktische vaardigheden vaak beter onder de knie hebben, omdat ze die geleerd hebben op school. Mensen met een academische achtergrond missen die, maar als je de vraag stelt waarom ze niettemin worden aangenomen, dan hoor je dat ze analytisch beter zijn. Masterstudenten zijn veel beter in staat om complexe zaken te doorgronden. Daar zit het niveauverschil.”
© 2013 - Apache News Lab - Thomas Bachot
Dit artikel verscheen eerder op Apache.be en kadert in een samenwerking tussen StampMedia en een aantal onafhankelijke nieuwsmedia waaronder Apache News Lab.
