Piraat Lander Meeussen (33) is derde kandidaat op de Vlaamse lijst voor Antwerpen. Omdat hij zich in geen enkele conventionele politieke partij kon vinden, sloot hij zich vorig jaar aan bij de Piratenpartij. Daarmee streeft hij conflictvrije, constructieve politiek na, die volgens de partij alleen kan tot stand komen door de particratie achter ons te laten.
Dag Lander, veel mensen weten niet echt waar de piratenpartij voor staat. Hoe zou jij ze omschrijven?
Mensen in onze samenleving kunnen niet meer met elkaar op een serene manier spreken. Volgens ons ligt de oorzaak daarvan in politiek systeem: de particratie. Partijen treden constant in conflict met elkaar, en daardoor polariseert ook de maatschappij. We willen het partijsysteem uitschakelen door burgers meer inspraak te geven en op een vriendschappelijke manier in gesprek te doen treden. Op die manier denken we dat er efficiënter en meer gedragen beleid komt. Een andere oorzaak voor slechte communicatie is dat er te weinig transparantie is. Informatie – statistieken, studies, wetenschap, artikels – moet vrij, laagdrempelig en in begrijpelijke taal toegankelijk zijn voor burgers. Als je die twee systemen verandert, denk ik dat je een veel aangenamere, welvarendere samenleving kan krijgen. Een derde principe is een universeel onvoorwaardelijk basisinkomen. Met een basisinkomen denken wij dat mensen vrijer en gezonder in het leven zullen staan omdat hun basisbehoeften dan gedekt zijn, en dat ze zo de kans krijgen om, als ze dat willen, actiever deel te nemen aan het politieke leven. Anderzijds is een basisinkomen ook een goed middel om meer zorg te kunnen dragen voor mensen - voor kinderen, voor ouderen, familie – en om creatiever te zijn of om te ondernemen.
Jullie willen dus het partijsysteem afschaffen. Wat bedoel je daar precies mee en wat voor alternatief stel je dan voor?
Ja, dat klinkt misschien wel heel raar. Wij kiezen volksvertegenwoordigers, en die vertegenwoordigen dus het volk, maar in dit huidige systeem zien we dat de volksvertegenwoordigers luisteren naar het partijbestuur, en een partijbestuur denkt strategisch, denk vanuit een conflictscenario – ‘wij moeten scoren tegen of ten koste van andere partijen’ – en niet in een dialoog, niet in samenspraak. Een volksvertegenwoordiger moet luisteren naar het volk, naar burgers. Wij vinden dat mensen ofwel moeten kunnen zeggen, ik geef mijn stem af aan die persoon, ik vertrouw hem of haar, ofwel zeggen ze, ik wil mee kunnen beslissen. Eigenlijk moet een volksvertegenwoordiger het doorgeefluik van die mensen zijn.
Maar de piratenpartij is toch ook een politieke partij?
Het is verwarrend, maar dat klopt niet helemaal – niet in de traditionele zin. Onze naam is ‘Piratenpartij’ omwille van internationale redenen – we komen op in veel landen in Europa – maar daar houdt het ook op. We hebben geen partij-lidkaartensysteem, wij hebben geen partijbestuur. Onze werkwijze is radicaal anders dan een klassieke partij. Iedereen kan zich aansluiten bij een piratencrew, iedereen kan er een oprichten, en iedereen heeft een gelijke stem: er is geen hiërarchie binnen onze groep.
"Onze werkwijze is radicaal anders dan een klassieke partij. Iedereen kan zich aansluiten bij een piratencrew, iedereen kan er een oprichten, en iedereen heeft een gelijke stem: er is geen hiërarchie binnen onze groep."
Jullie schrijven, ‘De economie moet ten dienste staan van de mensen, en niet andersom’. Heel mooie woorden, dit klinkt voor veel mensen heel aantrekkelijk – maar hoe willen jullie dat concreet vertalen naar maatregelen en daden?
De burger en zijn leefomgeving moet centraal staan. De organisatie van onze economie moet worden besloten in samenspraak met de samenleving – niet alleen door partijbesturen en lobbygroepen, maar burgers moeten vanuit hun persoonlijke belangen aan tafel kunnen zitten en mee kunnen beslissen. Ik wil niet zeggen, ‘het moet zo georganiseerd zijn of uitkeringen moeten zo, of die regels mogen en die regels niet’. Wij willen een systeemverandering waarin de burger zelf kan beslissen hoe de economie wordt georganiseerd.
Jullie hechten dus veel belang aan burgerinspraak en het principe van de wisdom of the crowd. Maar zijn Brexit en de verkiezing van Trump geen uitstekende voorbeelden om aan te tonen dat burgers gezamenlijk misschien wel een foute beslissing maken?
Nee, het is een heel goed voorbeeld van hoe het huidige systeem faalt. Trump is verkozen in een representatieve (indirecte) democratie, en Brexit is eigenlijk geen referendum an sich geweest. De toenmalige premier heeft besloten het volk te raadplegen omdat hij dacht dat hij daardoor een campagnemiddel in handen zou krijgen waardoor hij de verkiezingen kon winnen. Er is toen eigenlijk niet nagedacht over de vraagstelling, het was heel zwart of wit, en een echt gesprek onder burgers moet veel genuanceerder verlopen. Er is niet genoeg correcte informatie verspreid, er is niemand gevraagd, ‘stel dat we de EU verlaten, wat zijn dan de concrete gevolgen?’. In heel dat debat is daar niet over gepraat. Wij staan een systeem voor waar burgers het initiatief kunnen nemen om zaken op de agenda te plaatsen.
Onder andere door referenda.
Inderdaad. Persoonlijk denk ik wel dat zoiets heel stapsgewijs moet verlopen. We gaan referenda niet meteen mogelijk kunnen maken. Als mensen zo’n initiatief nemen, gebeurt dat vaak vanuit een emotie. Brexit is heel emotioneel bij veel mensen. Maar dan moet er daar een degelijk gesprek aan voorafgaan. In dat gesprek is het de taak van de volksvertegenwoordiger om correcte en complete informatie te geven aan het volk. Op basis van die informatie moet er dan door burgers op een structurele manier worden gepraat, niet alleen met slogans of via facebook campagnes, maar ook via burgerraden. Op die manier krijg je een serener gesprek. Een goed voorbeeld is het Zwitsers model, waar referenda en volksvergaderingen al 200 jaar ingeburgerd zijn en het heel degelijk werkt. Dat model hebben we in ons achterhoofd.
Wat is er volgens de Piratenpartij mis met de huidige wetgeving over auteursrechten, en waarom is het zo belangrijk?
Wat mensen produceren aan informatie of cultuur is van hen, zij hebben daar het intellectuele eigendom van, en het is ten dienste van de samenleving, van de burger. Vandaag gaan heel veel grote bedrijven met de winsten daarop lopen. Werken van auteurs die tot 70 jaar overleden zijn, daarvan cashen grote bedrijven nog altijd het geld in, zelfs al hebben zij er eigenlijk geen verdienste aan gehad. Dankzij de wet kunnen ze dat, maar in principe vinden wij dat dat eigendom is van de samenleving, en niet van een bedrijf. Een auteursrecht moet gefocust zijn op de auteur en op de burger.
Hopen of denken jullie de kiesdrempel voorbij te kunnen steken?
Een kiesdrempel van vijf procent, dat is nog zo’n obstakel voor kleine partijen. Persoonlijk denk ik niet dat we vijf procent zullen halen, maar dat is zeker en vast wel de ambitie natuurlijk. Onder de vijf procent tellen die stemmen niet mee in de zetelverdeling, maar, dat verhindert ons niet om een signaal te geven dat een groeiende groep mensen iets heel anders willen.
Hoe ben jij bij de piratenpartij beland en hoelang ben je er al deel van?
Ik ben actief geworden een beetje voor de lokale verkiezingen van 2018, dus vrij recent eigenlijk. Ik volgde de partij wel al van in het begin. In kon me in geen enkel totaalpakket van de grote partijen vinden, en ik dacht, dit werkt zo niet. Er is geen enkele partij waaraan ik mijn stem wil geven. Ik ben het niet met al hun standpunten eens, er is veel meer nuance nodig. Er zijn dingen op linkerzijde, rechterzijde en centrumzijde waar ik me in kan vinden.
Maar in het pakket van de Piratenpartij kan je je wel helemaal vinden?
Ja, omdat het eigenlijk een vrij basispakket is. Het is heel breed, het is geen totale en complete maatschappijvisie, het zegt ons niet hoe precies de maatschappij er moet uitzien buiten enkele cruciale basisvoorwaarden.
Jullie hebben niet heel veel concrete voorstellen, maar dat is juist omdat jullie vinden dat die voorstellen van de burger moeten komen, en dat jullie niet zomaar die beslissingen kunnen nemen in de plaats van de burger.
Inderdaad. Het systeem moet veranderen, dat is onze essentie. Het systeem zoals het nu is zorgt voor verzuring en polarisering. Dat is een heel belangrijke reden geweest voor mij om actief te worden, om een aangenamere samenleving te creëren. Dan is het aan de burger om op een andere, vriendelijkere manier met elkaar in dialoog te gaan en beslissingen te nemen – als ze dat willen natuurlijk. Als ze denken, ‘het interesseert me niet’, dan kunnen ze een volmacht geven aan hun volksvertegenwoordiger. Daar is een term voor: liquid democracy. Dat is een tussenvorm tussen de Atheense agorademocratie waar iedereen naar de markt komt om hun stem uit te brengen, en de huidige representatieve democratie, waarin je om de zes jaar gaat stemmen. Liquid democracy is een systeem waarbij mensen kunnen kiezen – ofwel zeggen ze, ‘ik geef een volmacht aan die persoon want ik vertrouw hem en hij mag in mijn naam spreken’. Maar mensen die meer geëngageerd zijn en denken, ‘ik wil mijn mening daar ook over geven, ik wil er mee over kunnen beslissen’, die moeten wel de kans krijgen om rechtstreeks deel te nemen aan de politiek.
