OEKRAÏNE - De protesten in Kiev, waarbij heel wat mensen het leven lieten, leiden nu toch tot vervroegde verkiezingen. De anti-Europese houding van staatshoofd Viktor Janoekovitsj was een van de voornaamste redenen van protest. Maar het probleem ligt veel dieper: Oekraïne is een land met een corrupte president en een verdeeld verleden.
Oekraïne is een land met zo’n 45 miljoen inwoners verspreid over een oppervlakte van ongeveer 600.000 vierkante kilometer, dat is 20 keer België. Simpel gesteld kan je het land in twee verdelen: In het noorden, waar ook de hoofdstad Kiev ligt, spreekt men vooral Oekraïens, wat eveneens de officiële landstaal is. Mensen in het zuiden spreken voornamelijk Russisch.
Daarnaast heeft ook elk deel zijn eigen visie voor het land. Het zuidelijke deel voert een meer pro-Russische politiek, waar het volk meer sympathiseert met Rusland. De inwoners uit noordelijk Oekraïne dwepen dan weer meer met Europa en het Westen. In het Verchovna Rada, het Oekraïense parlement waar alle strekkingen samenkomen, komt het regelmatig tot gevechten tussen de pro-Westerse en pro-Russische parlementsleden.
Rusland voert van zijn kant de druk op het parlement op door pro-Europese beslissingen economisch af te straffen en pro-Russische beslissingen te belonen. Een kleine meerderheid in Oekraïne is daarentegen pro-Europees. Waar die verdeeldheid vandaan komt? Dan moeten we maar liefst 240 jaar terug in de tijd.
Verdeeldheid
Het zuidoosten van Oekraïne heeft al eeuwen lang enorm vruchtbare landbouwgrond, alsook een grondstofrijke bodem. In 1774 moesten de Ottomanen dat deel afstaan aan tsarin Catharina de Grote, na een verloren oorlog tegen de Russen. Het was het begin van een lange periode waarin zuidoost Oekraïne zelfs een tijd lang ‘Nieuw Rusland’ werd genoemd.
In de jaren ’30 voegde de communistische leider Jozef Stalin het ene na het andere land toe aan de Sovjet-Unie. In de vruchtbare delen van de Sovjet-Unie, waaronder zuidoost Oekraïne, richtte hij staatsboerderijen op. De plaatselijke Oekraïense boeren verzetten zich echter tegen die maatregel. Stalin bestrafte hun verzet met de Holodomor, een uithongering waarbij miljoenen Oekraïners omkwamen. Hij importeerde daarna etnische Russen om het land terug te bevolken. Veel zuid-Oekraïners zijn afstammeling van die etnische Russen.
Janoekovitsj en de Oranjerevolutie
Huidig president Viktor Janoekovitsj werd in het zuidoostelijke deel van Oekraïne geboren. Een verklaring voor zijn Russische sympathieën is dus niet ver te zoeken. Hij leidt de Partij van de Regio’s, een pro-Russische partij die nauwe banden heeft met het zakenleven en die populistisch ingesteld is. Het is met diezelfde partij dat Janoekovitsj in 2004 naar de presidentsverkiezingen trok. Die verkiezingen werden een nek aan nekrace met Viktor Joetsjenko van de oranje Ons Oekraïne-partij. In de tweede ronde won Janoekovitsj, die de steun genoot van uittredend president Koetsjma en de staatsmedia, nipt van Joetsjenko.
Het volk dat had gestemd verdacht Janoekovitsj echter van manipulatie en verkiezingsfraude. Het gevolg was een dagenlang protest van het volk in de straten van Kiev. Later werd die periode de Oranjerevolutie genoemd. Uiteindelijk werd er een herverkiezing gehouden waarin dan toch Viktor Joetsjenko aan de macht kwam in Oekraïne.
Premier wordt president
In 2006 wist Janoekovitsj echter premier van Oekraïne te worden. Na de verkiezingsoverwinning van de Partij van de Regio’s werd hij als premier aangeduid. Hij moest dan wel een regering kunnen vormen met zijn oude tegenstander Joetsjenko. Dat lukte niet. In 2007 werden nieuwe verkiezingen gehouden waarbij Janoekovitsj’s partij wel won, maar waarbij de coalitie gevormd werd door de Oranjerevolutiepartijen. Joelija Tymosjenko, een pro-Westerse politica, werd premier van Oekraïne.
In 2010 moest Tymosjenko het opnemen tegen oppositieleider Janoekovitsj in de presidentsverkiezingen. Uiteindelijk trok Janoekovitsj aan het langste eind, waardoor hij tot op de dag van vandaag nog altijd president is van een land dat verscheurd is door opposities. Janoekovitsj werd in die 3 jaar door de oppositie al vaak beschuldigd van corruptie en fraude. Toen hij eind november weigerde een akkoord met de EU te ondertekenen en daarbovenop een dikke som geld van Poetin incasseerde, kookte het potje van het pro-Europese noorden over. In Kiev trokken mensen massaal de straat op.
Drie maanden later ontaardden de protesten in een burgeroorlog waarbij al tientallen doden vielen. De EU vordert na lang aarzelen economische sancties uit, waarop Janoekovitsj vervroegde verkiezingen uitschrijft. Of die verandering kunnen brengen, is koffiedik kijken.
© 2014 – StampMedia – Jef Cauwenberghs
