Zoals veel andere nationaliteiten leven er bij ons in het Westen ook mensen met een Russische nationaliteit of Russische roots. De oorlog in Oekraïne zorgt voor verontwaardiging bij westerlingen. Daarnaast vangt België Oekraïense vluchtelingen op. Westerse media berichten dagelijks over Rusland en de oorlog. Hoe gaan Russen in ons land daarmee om?
“Als mensen me vragen of ik een andere afkomst heb, vermeld ik altijd eerlijk dat ik een Russische afkomst heb. Ik word niet echt aangesproken op het feit dat ik een Rus ben”, aldus Andrej Romanov (12). “Eerst werd er thuis wel over het nieuws rond de oorlog en Rusland gesproken, maar nu niet meer zo vaak. Ik heb niet het idee dat ik geviseerd word door mijn afkomst.”
Zich schamen voor zijn nationaliteit – gezien de oorlog – doet Andrej niet. “Schamen is zo’n hard woord, het is iets anders. Ik denk soms dat mensen mij de schuld willen geven, maar ik heb met de oorlog niets te maken.” Volgens hem is ‘een Rus’ een negatiever label geworden sinds de oorlog.
“We kijken niet echt naar het nieuws uit Rusland, Maar vrienden van ons – die in Rusland wonen – houden ons wel op de hoogte.” Romanov vertelt dat sommige dingen in dezelfde lijn liggen zoals we ze hier lezen of horen. “Het is soms wel hetzelfde, maar soms is het een ander verhaal. Hier is het compacter zeg maar, niet echt uitgelegd. Ze zullen hier schrijven dat iets heel erg is, terwijl ze het in Rusland sneller vergeten.”
Oorlog brengt ook vluchtelingen met zich mee. Er zijn ongeveer 50.000 Oekraïense vluchtelingen naar België gekomen en ze worden hier opgevangen bij (een deel van) de Belgen. Iets waarvoor Andrej Romanov begrip kan opbrengen. “Mijn mama vertaalt voor het gemeentehuis van Zoersel, voor ons maakt dat niet uit dat er Oekraïners zijn hier.” Andrej’s papa is een Rus en zijn mama is een Oekraïense, maar er zijn door de oorlog bij hem thuis nooit conflicten geweest.
“Russische jongeren hier zijn vandaag gewoon jonge Belgen” – Vladimir Ronin (doctor geschiedenis en Slavische filologie, KU Leuven)
Russische naam, Belgische mentaliteit
Volgens de Russische professor Vladimir Ronin, doctor in de geschiedenis en licentiaat Slavische filologie aan de KU Leuven, is de huidige generatie jongeren niet echt Rus meer. “Vier vijfde van die generatie is Vlaming, ook als beide ouders Russen zijn of in Rusland zijn geboren. Ze worden Vlaming, niet alleen in de taal die ze spreken, maar in hun redeneringen en reacties. De vraag is: bestaan er in België nog jonge Russen?”
Ronin vertelt dat er een kloof is tussen jonge en oude Russen. “Kijk naar mij, bijvoorbeeld. Ik woon al 32 jaar in België. Ik kan naar Rusland kijken vanop afstand en ik doe hetzelfde met België. Ik voel mij daar comfortabel bij. Echter, een jonge Rus kijkt alleen naar België. De jongeren hebben niet diezelfde voeling met de Russische identiteit. Ze kunnen hun Russische naam niet veranderen. Maar het zijn gewoon jonge Belgen.”
Ronin merkt op dat er bij de Vlaamse studenten nog weinig interesse is voor de taal Russisch als studie. Volgens hem is er gewoonweg te weinig toekomst. “Als ik het vergelijk met 1997 bijvoorbeeld, startten er vijftig leerlingen aan de opleiding Russisch. Nu heb ik er drie.”
Trots
Maxim is 21 jaar en student aan de Gentse universiteit. Hij heeft Russische roots: zijn mama is een Rus. Hij blijft graag anoniem uit vrees voor het oordeel van niet-Russen. “Ik heb geen Russische naam, maar spreek wel vloeiend Russisch. Daarnaast genoot ik een halve Russische opvoeding. Ik schaam me niet om daar voor uit te komen. Wij zijn zeer trots en we zullen ons ook blijven vasthouden aan die trots, ik merk dat bij mezelf en m’n moeder ook”, vertelt hij. “Mensen hebben vaak een verkeerd beeld van Russen: dat ze allemaal pro-Poetin zijn en alle propaganda klakkeloos volgen.”
“Kritiek op Rusland wordt al snel vertaald als Russofobie” – Wim Coudenys (prof Russische en Europese geschiedenis, KU Leuven)
Volgens Maxim berichten de westerse en Russische media anders over bepaalde feiten. “Dat maakt het soms wel lastig, aangezien je twijfelt aan wat te geloven of niet. Oekraïne zou, volgens de westerse media, de Oekraïense stad Cherson heroverd hebben op de Russen, terwijl ze in Russische media beweren dat het Oekraïense leger dreigde een dam op te blazen als ze Cherson niet zouden verlaten. De Russen hebben Cherson dus gewoon opgegeven.”
Russofobie
“Hoe de Russen zich voelen is heel dubbelzinnig”, zegt Wim Coudenys, professor Russische en Europese geschiedenis aan de KU Leuven. “Veel Russen hebben het moeilijk met kritiek op Rusland en zij vertalen dat onmiddellijk als Russofobie. Het is precies op dat soort latente gevoelens, zoals nationale trots bijvoorbeeld, dat Poetin inspeelt.”
Coudenys: “Ik merk, zelfs bij Russen die al even in het Westen wonen, dat er een bepaalde dubbelzinnigheid is. Die gevoelens zijn, zeker de laatste twintig jaar, versterkt: de idee dat het Westen tegen hen is. Dat idee leeft heel sterk. Ze volgen daarbij de gedachtegang dat alle grondgebieden die in de geschiedenis ooit onder de controle van Moskou stonden, hetzij tijdens het Keizerrijk of de Sovjet-Unie, tot Rusland behoren.”
“Veel Russen hebben het moeilijk om kritisch te zijn over wat Poetin uitspookt, omdat ze dat als een soort verraad van de eigen identiteit beschouwen”, gaat professor Coudenys verder. “Sommigen hadden zelfs het idee dat Oekraïne eens aangepakt moest worden. Nationalisme is pakweg tweehonderd jaar geleden uitgevonden en wordt op elke mogelijk niveau door nationale staten gekoesterd en gepropageerd. Dat is de laatste jaren versterkt, ook bij ons.”
“Dat nationalistische discours zie je de laatste tien jaar feller opduiken”, weet Coudenys. “In Rusland is dat ook zo, vooral omdat het gepropageerd wordt vanuit het Kremlin”, vertelt hij. “Tot pakweg 2008, wanneer de oorlog met Georgië plaatsvond, kon ik met (Russische) collega’s heel ironisch doen over de Russische geschiedenis. Nadien is dat onmogelijk geworden. Het Russische verleden, de Russische grootheid is iets waarmee niet gelachen mocht worden.”
