(Verrekijkers) In de zomer van 2011 vond in Duitsland het zesde WK vrouwenvoetbal plaats. Enkele dagen voor de aftrap raakte in een ophefmakend artikel van The New York Times bekend dat Eucharia Uche, de vrouwelijke bondscoach van Nigeria, een sanctie had gekregen van de internationale voetbalbond. Uche trok volgens de FIFA te fel van leer tegen homoseksualiteit en selecteerde speelsters op basis van hun - uitsluitend op vermoedens gebaseerde - seksuele geaardheid. Ze werd geciteerd met uitspraken als: "Homoseksualiteit is moreel en spiritueel verkeerd."
Uche liet bovendien regelmatig priesters naar de trainingen komen om de speelsters te waarschuwen voor de gevolgen van lesbische relaties. Toen de kapitein van het Nigeriaanse elftal telefonisch om commentaar werd gevraagd, zei ze: “Wat de coach al dan niet gezegd heeft, is in ieder geval de waarheid. Het team staat volledig achter haar.”
Discriminatie en sport zijn helaas op veel plaatsen nog nauw met elkaar verbonden. De situatie is bijzonder triest voor lesbiennes in het Afrikaanse vrouwenvoetbal. Er zijn daar nog heel wat barrières die voetbalspeelsters ervan weerhouden om uit te komen voor hun geaardheid of om openlijk in te gaan tegen bestaande vooroordelen. Onder invloed van vooral religieuze stromingen is het idee ontstaan dat homoseksualiteit een zonde en zelfs een ziekte is. Het gevolg hiervan is dat er nog altijd de mentaliteit heerst dat het normaal is om alle vormen van homoseksualiteit te veroordelen en om diegenen die er aan ‘lijden’ te discrimineren.
Economie en discriminatie
Het blijft zelden bij discriminatie alleen. Naast religie spelen er dikwijls andere socio-economische factoren mee met dramatischere gevolgen. Als de economische situatie in een land verslechtert of uitzichtloos dreigt te worden, verliezen mensen hun geloof in de vooruitgang en worden ze behoudsgezinder en minder tolerant. Mannen hebben daarbij vaak sneller het gevoel dat hun autoriteitspositie wordt bedreigd. Werkloosheid en hopeloosheid leiden bij (jonge) mannen bovendien tot frustratie. Ze krijgen het dan moeilijk met talentrijke en succesvolle vrouwen, zeker als die dan ook nog voetballer zijn.
Vreemd genoeg zijn ook heteroseksuele speelsters het slachtoffer van discriminatie, omdat een lesbische geaardheid beschouwd wordt als besmettelijk. Die gevaarlijke mix van oorzaken kan bij gemeenschappen leiden tot de attitude die het rechtvaardigt en zelfs verplicht is om vrouwen, die openlijk lesbisch zijn of van wie het vermoed wordt, te ’straffen’ en te ‘verbeteren’. Het trieste gevolg: correctieve verkrachting, foltering, moord en andere geweldplegingen. Geen wonder dus dat lesbische speelsters hun geaardheid verborgen houden: naast hun carrière staat immers ook hun leven op het spel.
Zuid-Afrika op goede weg
Het probleem is veel breder dan voetbal alleen. De meeste Afrikaanse landen hebben een antihomoseksueel beleid waarbij strenge straffen staan op het overtreden van de wet. Discriminatie en geweld tegen holebi’s worden aanzien als aanvaardbaar en zelfs normaal. Aangespoord door religieuze instellingen en geruggensteund door een benadelende wetgeving, viseren en terroriseren mensen al wie anders geaard is.
Maar er zijn ook uitzonderingen. Zuid-Afrika was het allereerste land ter wereld om discriminatie op basis van seksuele geaardheid bij wet te verbieden. Het was ook het vierde land ter wereld en het eerste in Afrika om holebihuwelijken te legaliseren. In 2010 was Kaapstad zelfs holebihoofdstad van Afrika. Ook religie is er bewust toleranter. Christelijke leiders zoals Desmond Tutu hebben zich publiekelijk uitgesproken voor gelijke rechten voor holebi’s.
Eudy Simelane en de slappe arm van de wet
Maar Zuid-Afrika is ook het land waar een op vier mannen toegeeft één of meerdere keren te hebben deelgenomen aan verkrachting (alleen of in groep). Elke week vallen alleen al in Johannesburg tien lesbiennes ten prooi aan correctieve verkrachting. In de afgelopen tien jaar zijn zeker 31 vrouwen op die manier om het leven gekomen.
Een van de bekendste slachtoffers was Eudy Simelane, sterspeelster in de Zuid-Afrikaanse nationale ploeg en holebi-activiste. In 2008 werd zij op gruwelijke wijze gefolterd, verkracht en vermoord. De gebeurtenis kreeg terecht veel internationale media-aandacht. Drie jaar later is de situatie echter nog niet verbeterd. Ook begin 2011 zijn nog twee jonge lesbiennes op gelijkaardige manier om het leven gekomen.
De meeste aanvallen gebeuren in de zogenaamde townships, waar uitsluitend arme, zwarte Zuid-Afrikanen wonen. Sommige van de vrouwen wonen in dezelfde buurt als hun geweldplegers en zien ze nog regelmatig. Dat is de grootste frustratie voor de slachtoffers in Zuid-Afrika: ondanks de liberale wetgeving die hen zou moeten beschermen, kijkt de overheid weg en doet ze weinig of niets. In de praktijk wordt het geweld gewoon aanvaard. Hoewel de daders en het nodige bewijsmateriaal meestal worden aangegeven bij de politie, volgt er zelden een arrestatie en nog minder vaak een veroordeling. Is er toch een gerechtelijke uitspraak, dan is de veroordeling bijna nooit zwaar en komen de daders al na enkele weken vrij.
De weg naar meer gelijkheid
Er is echter ook hoop. Een groep Zuid-Afrikaanse voetbalsters die niet (meer) werden toegelaten omdat ze uitkwamen voor hun geaardheid, hebben zich verenigd. In 2004 richtte het Forum for the Empowerment of Women (FEW) Chosen Few op: de allereerste vrouwenploeg in het land met openlijk lesbische speelsters. Chosen Few willen het taboe rond homoseksualiteit doorbreken: ze vechten tegen de vijandige mentaliteit jegens niet-heteroseksuelen en vóór een gelijke behandeling. Ze betalen helaas ook een hoge prijs voor hun voortrekkersrol: vaak worden ze verstoten uit scholen en geraken ze niet aan een baan. Ook zijn velen onder hen al op één of andere manier ten prooi gevallen aan anti-lesbisch geweld. De ploeg wordt niet toegelaten in competities en er zijn slechts enkele andere vrouwenteams die tegen hen willen spelen. Toch mochten Chosen Few in 2006, na heel wat papier- en lobbywerk, vertrekken naar de Gay Games in Chicago. In 2008 namen ze deel aan de International Gay and Lesbian FA Cup. Telkens wonnen ze brons.
Ook andere organisaties werden inmiddels opgestart, zoals de Ekurhuleni Pride Organizing Committee (EPOC) en de Coalition of African Lesbians (CAL). Eenentwintig jaar na het einde van de apartheid is er helaas nog een lange weg te gaan naar gelijkheid voor alle Zuid-Afrikanen, ook in de sport. Homofobie is een acuut probleem in Afrikaanse landen. Er zullen nog generaties nodig zijn om de bestaande opvattingen rond homoseksualiteit te veranderen. Kleine initiatieven als Chosen Few en de media-aandacht voor de vele mistoestanden in verschillende Afrikaanse landen zijn een eerste stap op weg naar meer gelijkheid.
© 2011 - Verrekijkers/StampMedia - Tekst: Margot Cassiers, foto: Christopher Herwig
Dit artikel werd gepubliceerd door Nieuws.be op 05/01/2012
Dit artikel werd gepubliceerd door ExtraSport op 06/01/2012
