(MO*) Briljante mislukkingen, het lijkt een contradictio in terminis. Maar de award voor de briljantste mislukking wordt deze week voor de vierde keer uitgereikt. Het gaat over projecten in de ontwikkelingssamenwerking die het lef hebben om toe te geven dat het ergens mis ging in hun traject. Belangrijk om de prijs in de wacht te slepen is dat er een leermoment plaatsvond en dat er genoeg flexibiliteit was om met deze "mislukking" om te gaan.
Bas Ruyssenaars, vice-president van het Nederlandse Instituut voor Briljante Mislukkingen legt uit: 'De awards zijn een middel om een mentaliteitswijziging door te voeren. Een publieksjury zal donderdag tijdens het kennisevenement Partos Plaza beslissen wie de prijs mee naar huis mag nemen. Daarmee verdienen ze advies op maat van een resem professionals. We willen mensen en organisaties aanmoedigen om bewust risico's te durven nemen en een experiment aan te gaan. Durven innoveren en zich niet krampachtig aan vaste plannen houden zijn volgens ons troeven voor een organisatie. Wij vinden het echt nodig om naar een leercultuur te gaan, waar fouten zijn toegestaan en we er iets van kunnen opsteken. Omwille van de vele belanghebbenden in de ngo-sector is het extra moeilijk om fouten of mislukkingen toe te geven.
'Bovendien is het ook een zeer complexe omgeving. Er dient rekening gehouden te worden met regeringen, donoren, diverse landen en hun eigen lokale partners. Dat maakt het erg moeilijk om tot een transparante uitwisseling van fouten te komen.
'De publieke opinie speelt ook een rol bij ngo's. Fouten worden er gauw uitvergroot en vergeven en vergeten is er heel moeilijk. In andere branches is men vergevingsgezinder. Anderzijds draait de sector natuurlijk met collectief geld.
'Met deze awards gaan we een stap verder, we streven naar double loop learning, leren op zowel sectorniveau, als op organisatieniveau. De fouten die organisaties maken zijn vaak algemeen toepasbaar.'
Wie zijn de genomineerden?
Bas Ruyssenaars: 'De genomineerden dit jaar zijn Plan Nederland, NICE en Woord en Daad. Plan Nederland wilde in Nepal de vrouwen een duwtje in de rug geven door hen te helpen met het opzetten van spaar-en leengroepen en coöperaties. De samenwerking met een bank liep echter niet zo vlot omdat die een commerciëlere doelstelling heeft. Mogelijke concurrentie met andere banken (dit was de enige bank in de regio) zou voor de vrouwen een betere onderhandelingspositie hebben gecreëerd. Onverwacht resultaat van dit project was wel dat vrouwen gestimuleerd werden om zelf met coöperaties te starten.
'NICE startte met centra in Afrika waar IT-producten en -diensten werden aangeboden. De pilootfase was succesvol maar verdere uitbreiding liep minder soepel. Het leek moeilijk om de snel veranderende IT-markt te volgen, de EU-subsidies liepen vertraging op en lokale managers vinden bleek ook niet evident. Het project wordt lokaal overgedragen om daar de bussiness verder uit te bouwen.
'BEST wilde studenten in Ethiopië opleiden in het ondernemerschap omdat gebleken was dat de studenten die vaardigheden misten. Na een enthousiaste start bleek dat de trainingen niet gestructureerd genoeg waren en het concept té Amerikaans was. Bovendien bleek dat studenten in traditionele banen terecht kwamen. Twee trainers worden nu gecoacht, het ondernemersnetwerk wordt uitgebreid en ondernemersvaardigheden worden in het lessenpakket gestoken voor BEST 2.0.'
Wie was vorig jaar de laureaat?
Bas Ruyssenaars: 'FACT had hoge verwachtingen van jatropha als een bron van lokaal geproduceerde en te gebruiken bio-brandstof. Ondanks de tegenvallende resultaten, profiteerden de betrokken gemeenschappen wel van de investeringen in energie en infrastructuur. Bovendien bouwde FACT door hun jatrophaprojecten een aanzienlijke kennis en netwerk op en gebruikten ze deze ervaring om hun strategie grondig te herzien.'
Wat zijn de criteria voor een nominatie?
Bas Ruyssenaars: 'Een briljante mislukking leidt tot een onverwacht resultaat of een toevallige ontdekking. Na een initiele mislukking voeren zij een koerswijziging door. Dit getuigt van wendbaarheid. Belangrijk ook is dat er een leermoment plaatsvindt en we houden zeker ook rekening met de dosis lef die nodig is om het resultaat te publiceren.'
Hoe is het initiatief ontstaan?
Bas Ruyssenaars: 'Paul Iske, hoogleraar Innovatie aan de universiteit van Maastricht, deed onderzoek naar mensen die failliet gaan. Blijkbaar is het heel moeilijk voor hen om opnieuw financiering te krijgen na een faillissement. Dit terwijl het bewezen is dat juist deze mensen succesvoller blijken dan starters. Ze krijgen meteen de stempel van mislukking en raken daar moeilijk weer vanaf.
'Hij vond dat er meer ruimte moest komen om dingen uit te proberen en van eventuele fouten te leren. Het achterliggende idee is om bij te dragen aan een mentaliteitswijziging in de sector. Fouten maken is onlosmakelijk verbonden met innovatie. In plaats van alles onder het tapijt te vegen, willen we mensen aansporen om hun fouten te delen zodat we van elkaar kunnen leren.'
Zijn er enkel briljante mislukkingen in de ontwikkelingssector?
Bas Ruyssenaars: 'Dit jaar reiken we voor het eerst een prijs uit in de gezondheidszorg. Deze sector is door zijn complexiteit gelijkaardig aan die van de ontwikkelingssector. Het is een zeer veranderlijke omgeving met veel innovatie waar het onvermijdelijk is om fouten te maken. Ook hier moet een goed foutenklimaat komen. De prijs zou in veel andere omgevingen ook op zijn plaats zijn. Hierbij denken we vooral aan onderwijs en de energiesector, ook de relatief nieuwe duurzaamheidsbeweging om onze gehele leefwereld duurzamer te maken is volgens mij uiterst geschikt voor een briljante mislukkingenprijsuitreiking. Hierin zijn zoveel leermomenten te vinden en ik ben benieuwd hoe vaak daarover gereflecteerd wordt. Eigenlijk zouden we graag eens met deze partijen rond tafel zitten.'
'In de gezondheidszorg werd 20 september 2013 voor de eerste keer een jury- en publieksprijs uitgereikt. De juryprijs ging naar een project over de studie naar de tijdsbesteding van artsen en verpleegkundigen bij het achterhalen van de zorgvraag van patiënten. Ook al had elk ziekenhuis personele ondersteuning geregeld en was er toezegging van het management is er slechts één ziekenhuis gestart. Maar zelfs dat project ging ten onder aan toenemende motivatieproblemen bij artsen en verpleegkundigen.'
Levert de prijs concrete resultaten op?
Bas Ruyssenaars: 'We merken dat het achterliggende gedachtegoed van de awards stilaan wel bekend raakt in de sector. Het wordt er steeds gewoner dat mensen niet alleen hun succesvolle projecten in de jaarverslagen zetten, maar ook de dingen die minder goed liepen. Zo ontspint zich ook een discussie over het loskomen van de bestaande systemen en processen om echt te kunnen innoveren. Daar is men in deze sector echt naar op zoek. We zien een verschuiving naar wendbaarheid bij de ondernemingen. De overheden omarmen dit deels , zij zijn en blijven een controlerende instantie, maar er is goede wil en begrip. Ook de donoren begrijpen steeds beter de complexiteit van ontwikkelingssamenwerking en het belang van het bijstellen van doelen.
'In de nabije toekomst plannen we ook een boekwerk of website met een oplijsting voor de ngo's zelf waarop de meest structurele mislukkingen terug te vinden zijn. Zo is het mogelijk om overzichtelijk op te lijsten waar vaak moeilijkheden ontstaan bij het uitzetten van een project.'
Komen de briljante mislukkingen ook naar België?
Bas Ruyssenaars: 'We willen heel graag een eigen afdeling in België. Helaas is dat er nog niet van gekomen. Ik denk dat dat komt omdat er nog geen initiatiefnemers zijn gevonden en iemand die de financiering ervan wil verzorgen. We hebben wel al Belgische deelnames gehad: Vredeseilanden deed al twee keer mee en won in 2010.'
© 2013 - MO* - Kaat Meys
Dit artikel verscheen eerder op MO.be en kadert in een samenwerking tussen StampMedia en een aantal onafhankelijke nieuwsmedia waaronder MO*.
