“Liever onder een struik slapen dan in een daklozencentrum”

Jeugdwerkorganisaties zijn vaak een tweede thuis voor kwetsbare jongeren. Voor hen is het blijf-in-uw-kot-verhaal niet eenvoudig. Ondanks de alternatieven die de jeugdorganisaties aanbieden, maken begeleiders zich zorgen.  

Betonne Jeugd is een thuisbasis voor maatschappelijk kwetsbare jongeren en jongvolwassenen van 0 tot 30 jaar. Jeugdwerkster Sarah Lampen vertelt over de impact van de coronacrisis. “We luisteren zonder vooroordelen naar jongeren en proberen hun zelfbeeld op te krikken door te tonen waar ze wél goed in zijn. Bij Betonne Jeugd moeten ze zichzelf kunnen zijn. Daarom openen we drie keer per week onze deuren voor kwetsbare en thuisloze jongeren. We winkelen en koken samen en voor één euro krijgen ze een lekkere maaltijd.”  

“Door de coronacrisis hebben wij onze deuren moeten sluiten. De impact daarvan is enorm. De wederzijdse steun valt weg. Normaal laten we jongeren andere jongeren helpen. Stel dat iemand een slechte ervaring heeft bij psychologische hulpverlening: vaak neemt zijn wantrouwen toe, of geeft hij het misschien op. Als een andere jongere dan zegt dat hij wel een positieve ervaring had bij een psycholoog, dan kan dat hem overtuigen om toch nog eens langs te gaan bij iemand anders. Die opvang is er niet vandaag.”  

Het gebrek aan sociaal contact is niet het enige probleem. “Er gaapt een kloof tussen een gezin uit de middenklasse met een grote tuin, voldoende slaapkamers en ontspanningsmogelijkheden, en een gezin met een klein appartementje zonder tuin in het midden van de stad. Vaak zijn de ouders in die gezinnen heel streng, omdat ze geen geld hebben om eventuele boetes te betalen. Zeker nu ze niet langer voor één euro kunnen eten bij Betonne Jeugd en bovendien de prijzen in de winkels gestegen zijn. Financieel weegt dat enorm. Ook het gebrek aan computers en internet is een probleem.”  

Betonne Jeugd is een van de weinige organisaties die dakloze en thuisloze jongeren opvangt. Zulke jongeren worden door de coronacrisis nog harder getroffen. “Ik maak me vooral zorgen over de dakloze jongeren of sofasurfers. Normaal heb ik redelijk veel contact met hen, nu hoor ik amper iets. Ze hebben vaak geen gsm, omdat ze geen geld hebben of omdat die onmiddellijk gestolen zou worden. Dakloze jongeren verdwijnen van de radar omdat ze zich schamen voor hun situatie en niet gezien willen worden. In daklozencentra voelen ze zich niet thuis. Ze slapen nog liever onder een struik. In die centra zitten vooral oudere mannen, die vaak ook nog eens verslavingsproblemen hebben. Sommige jongeren komen uit een gezinssituatie waarin de ouders drugs gebruikten. Zelf hebben ze dat afgezworen, maar na een half jaar dakloosheid – een psychisch loodzware periode –  wordt die drempel veel lager. Als ze dan merken dat ze eventjes hun ellende kunnen vergeten, zijn ze vertrokken. Kan je hen dat kwalijk nemen?”  

Sarah ziet de coronacrisis als een versterker van problemen. “Ik merk dat de problemen die ze al hadden, enorm uitvergroot worden. Als je al in de knoop lag met jezelf voor de coronacrisis en het niet meer zag zitten, dan valt het isolement ontzettend zwaar. Het is moeilijk om dan nog in de spiegel te kijken. Kwetsbare jongeren leveren op dit moment een gevecht op leven en dood met hun eigen demonen.”  

Kevin De Pelsmaker is een van de jeugdwerkers bij Recht-Op, een Antwerpse vereniging waar armen het woord nemen. Ze organiseren elke woensdagnamiddag en in de vakanties activiteiten voor jongeren tussen 12 en 18 jaar. “Soms krijg ik de vraag of er veranderingen zijn door het coronavirus. Dat is niet de juiste vraag. Er zijn geen dingen veranderd, maar de moeilijkheden die er al waren voor de coronacrisis, zijn alleen maar moeilijker geworden. Het psychisch welzijn staat heel erg onder druk door sociaal isolement. Ook op school hebben kwetsbare jongeren het moeilijk omdat ze niet over de nodige materialen beschikken of minder mediawijs zijn. We hebben geprobeerd om alle jongeren een laptop te geven, maar we merken dat niet iedereen even goed meekan. De kloof in onderwijskansen is enkel groter geworden.”  

De jeugdwerkingen blijven niet bij de pakken zitten. Bij Recht-Op zijn ze volop op zoek naar oplossingen. Kevin De Pelsmaker licht toe: “We hebben een Facebookgroep opgericht waarin we opdrachten posten en hebben een groepschat met een vijftiental jongeren. In het begin hadden we ook veel telefonisch contact, maar we merkten dat we op die manier niet alle jongeren konden bereiken. Daarom organiseren we nu dagelijkse wandelingen waarop we twee à drie jongeren proberen te spreken. We willen vermijden dat ze compleet geïsoleerd geraken.”   

Kras is een Antwerpse jeugdwerkorganisatie die in normalere omstandigheden in verschillende wijken van de stad een gevarieerde vrijetijdswerking aanbiedt voor kwetsbare kinderen en jongeren. Zij zetten nu ook in op nieuwe initiatieven. Naima Bouali is jeugdwerkster bij Kras. “We geven onder andere huiswerkbegeleiding en begeleiding op de arbeidsmarkt. Dat is op dit moment natuurlijk heel moeilijk. We hebben in het begin vooral ingezet op sociale media, waar we dan challenges houden en we proberen ook telefonisch contact te hebben met de kinderen zelf of met hun ouders. Omdat niet iedereen die middelen heeft, zijn we ook spelpakketten gaan rondbrengen.”   

Volgens Dieter Daniëls, de communicatieverantwoordelijke van Kras hebben ze daar al veel reactie op gekregen. “Onze jongeren missen onze werking enorm omdat ze vaak geen andere hobby’s hebben. Voor hen is Kras een tweede thuis. We gaan wel nog brainstormen of we ons online aanbod behouden als alles weer normaal is.”  

Ook Betonne Jeugd is volop bezig met alternatieven om de kwetsbare jeugd op een of andere manier te helpen. “Zo hebben we een portaal aangemaakt waar we een soort tv-show maken om te vermijden dat het contact verwatert. Met Pasen hebben we dan pakketjes met mopjes en paaseieren rondgebracht. Met de nodige afstand en met pijn in het hart heb ik veel knuffels moeten weigeren.” vertelt een emotionele Sarah.   

“Ik denk dat er na de coronacrisis meer jongeren dan anders naar Betonne Jeugd zullen komen, omdat ze het sociaal contact enorm gemist hebben. Maar sommige dakloze jongeren verliezen hun vertrouwen en het kan zijn dat we die kwijt zijn. Ik kan alleen maar hopen dat het goed gaat met hen.”