Na al die jaren haar broek verslijten op de middelbare schoolbanken, blikt Xhoana Memçaj vandaag terug op die tijd. Haar school is volgens haar geen realistische afspiegeling van de hedendaagse maatschappij. Vaak heeft ze de homogeniteit van haar omgeving aangeklaagd. Als jongere met een migratieachtergrond vertelt ze hoe groot de impact van een gebrek aan diversiteit is.
Het cultuurnetwerk Davidfonds zet met de wedstrijd Junior Journalist jaarlijks duizenden leerlingen aan het schrijven. De 36e editie stond in het teken van ‘schatten’. Leerlingen uit de derde graad konden een opiniestuk schrijven over bijzondere schatten, over schatten die verdelen of juist samenbrengen.
Meteen voel ik al een spanning opborrelen. Het klopt dat er de laatste jaren vanuit de politiek veel polariserende uitspraken kwamen over het onderwijs. Een ervan is dat de aanwezigheid van allochtone leerlingen het onderwijsniveau naar omlaag zou halen.
De cijfers liegen er niet om: de kwaliteit van het Vlaamse onderwijs vertoont effectief een dalende trend. Uiteraard moeten we die cijfers in een juiste context zetten. De ‘neergang’ van ons onderwijs is het resultaat van structurele veranderingen, denk maar aan het aanpassen van de eindtermen, het nijpende leerkrachtentekort, … Toch laat zo’n uitspraak uitschijnen dat alle inspanningen die allochtone leerlingen dagelijks leveren plots niets meer waard zijn dan een wc-rolletje. Hoewel … wc-rolletjes kan men nog recycleren.
Het onderste uit de kan
Als een appel tussen de peren voelde ik me in het eerste middelbaar verplicht om me te bewijzen. Ik was er immers van overtuigd dat ik met zwakke resultaten aan de deur zou worden gezet. Er deden wilde verhalen de ronde dat allochtonen op mijn school sneller geheroriënteerd werden dan autochtone klasgenoten. Uiteindelijk heb ik nooit met mijn eigen ogen kunnen waarnemen of dat waar is. Vandaar dat ik die geruchten ook links laat. Wel is het een publiek geheim dat allochtonen in België samen met armere leerlingen effectief een grotere kans hebben op een B- of C-attest. Schreeuwt mijn naam dat ik mijn zesde jaar gedubbeld heb? Volgens een onderzoek van de KU Leuven en de Universiteit Gent uit 2018 is dat wel zo. Daarom heb ik er altijd naar gestreefd om het onderste uit de kan te halen, zodat de klassenraad niet zou twijfelen aan mijn potentieel.
Helaas is niet elk verhaal er eentje van zeges en overwinningen. Soms overtuigen de cijfers niet. Maar het blijft een schande dat voor een leerling met een vreemd klinkende naam de gaten van het net groter zijn dan voor een leerling met een Vlaams klinkende naam. De polariserende uitspraak uit de eerste alinea tart dan ook elke verbeelding. Ik vind het jammer dat het zelfbeeld van vele jongeren zo onnodig een stoot moet verwerken.
Ik weet dat mijn wortels misschien nu (nog) niet zo diep reiken als die van mijn autochtone klasgenoten, maar ze zijn wél onwrikbaar.
Je bent geen Belg
Ook met mijn eigen identiteit ben ik vaak in conflict geraakt. Zelfs nu ben ik er niet uit, maar met de dag groei ik wel in mijn gevoel. Want als je een boom plant en hem twintig jaar laat groeien, staat hij in zijn eigen bodem. En zo voel ik me ook: ik ben hier thuis. Ik weet dat mijn wortels misschien nu (nog) niet zo diep reiken als die van mijn autochtone klasgenoten, maar ze zijn wél onwrikbaar. Toch heb ik de afgelopen jaren meegemaakt dat mensen mijn identiteit in vraag stelden. ‘Je bent geen Belg,’ hoorde ik dan. Hoezo? Mijn poging om in het plaatje te passen, mislukte dus. Ik voelde me verstoten.
Mijn gevoel was echter niet uniek: overal moeten allochtone leerlingen vechten voor hun plaats, en mijn schoolomgeving versterkte initieel die strijd. Uiteindelijk geloof ik dat de strijd na bijna zes jaar gestreden is. Ik heb mijn plaats gevonden. En hij heeft mijn wortels enkel dieper doen groeien, eerder dan ze uit de bodem te rukken.
Die vreemde invloeden
Verder miste ik ook een multiculturele dynamiek op mijn middelbare school. Ik vond het raar dat leerlingen er vrij voor kozen om tijdens de lessen Latijn de Romeinse cultuur te bestuderen, maar eenmaal we het hadden over andere, moderne culturen, sommigen precies hun oren dicht stopten. Het gebeurde zelfs dat een klasgenoot mij aanraadde om terug te keren naar Albanië, het land van herkomst van mijn ouders, gewoon omdat ik daar graag over vertelde.
Ik zie omgang met verschillende etniciteiten juist als een verrijking. Kan je je voorstellen hoeveel we van elkaar te leren hebben? We leven in een geglobaliseerde wereld; je kan nu eenmaal niet om die ‘vreemde’ invloeden heen. Uiteraard ben ik wel een voorstander van het behouden van de eigen cultuur, maar dat werkt in de twee richtingen: bescherm gerust je eigen cultuur, zolang dat niet ten koste van een ander gaat.
Als je leerlingen van bij het begin leert omgaan met diversiteit, maar ook met de uitdagingen die dat met zich meebrengt, breng je bewustere volwassenen voort.
Meer diversiteit
En dat is de reden waarom mijn school de samenleving niet weerspiegelt. Hoe hard heb ik ernaar gehunkerd om er eens een medeleerling van dezelfde afkomst te leren kennen. Dat is daar nooit gebeurd. Ik hoop dat mijn school in de toekomst meer allochtone leerlingen zal aantrekken. En het gaat de goede kant op, want ik zie de laatste jaren toch diversiteit onder de leerlingen.
Als je leerlingen van bij het begin leert omgaan met diversiteit, maar ook met de uitdagingen die dat met zich meebrengt, breng je bewustere volwassenen voort. Geef autochtone leerlingen de kans om open te bloeien tot wereldburgers door ze vaker in contact te brengen met dat ‘uitheemse’. Allochtone leerlingen moeten voldoende kansen krijgen om zich volledig te kunnen integreren in onze maatschappij. Dat doe je niet door ze af te zonderen of te benadelen.
De blauwdruk van de toekomst
Een samenwerking tussen beide levert zoveel verborgen schatten op. Het is vandaag belangrijker dan ooit om niet naar de verschillen, maar naar de gelijkenissen te kijken. Mijn visie is effectief beïnvloed door mijn tijd op school. Ik heb negatieve ervaringen gehad, maar de optelsom ervan is toch positief. Ik had het misschien niet verwacht, maar uiteindelijk heeft die homogene omgeving mij de waarde van samenwerking met andere culturen doen inzien.
Allochtone en autochtone leerlingen moeten niet op gespannen voet leven. We moeten verder kijken dan het gezeur van politici, die ons per se willen labelen. Wij bepalen immers de blauwdruk van de toekomst!
Dit artikel werd gepubliceerd door Mirari op 13/10/2021
