De Nederlandse fotografe Isabelle Pateer gaf Doel internationale bekendheid met haar fotoproject Unsettled. Vorig jaar kreeg ze daarvoor de eerste prijs op het internationale fotografiefestival Photovisa in Rusland én was haar werk te zien in Londen en Kopenhagen.
Pateers project Unsettled is ontstaan naar aanleiding van de uitbreidingsplannen van de Antwerpse haven die reeds enkele decennia omliggend gebied bedreigen. Ook het Oost-Vlaamse dorpje Doel wordt getroffen, waardoor het tegenwoordig grotendeels verlaten is. Pateer richtte haar lens op het dorp voor een project van bijna zeven jaar, waarvan binnenkort een boekuitgave volgt.
Best of both worlds: creatief en zakelijk milieu
Isabelle Pateer (1980) is afkomstig uit het grensgebied tussen Nederland en België. Ze is geboren en getogen in het dorpje Sint Jansteen. Momenteel woont ze in Berchem, vlakbij Antwerpen, waar ze haar eigen studio heeft. “Ik ben op mijn 17de begonnen met een kunststudie die ik later heb toegespitst op fotografie. In 2003 heb ik een master in de fotografie behaald aan de Hogeschool Sint Lukas in Brussel.” Sinds die tijd werkt Pateer aan eigen fotoprojecten zoals het langlopende project Unsettled. Daarnaast fotografeert ze in opdracht voor organisaties, bedrijven en tijdschriften. “Ik ben zelf niet in een artistiek milieu opgegroeid, maar eerder in een zakelijk milieu van ondernemers. Ik heb daarom van huis uit weinig meekregen over kunst.” Toch ervaart ze dit niet als een nadeel. “Ik heb het gevoel dat je tegenwoordig naast beeldenmaker ook net zo goed zakenman of vrouw moet zijn. Als fotograaf moet je in staat zijn je werk te kunnen organiseren, financieren, hierover te communiceren en het een plaats in de markt te geven. Ik heb het gevoel dat ik de aspecten uit de verschillende milieus nu goed met elkaar weet te combineren.”
Passie voor fotografe
Pateers voorliefde voor fotografie zien we terug in het werken met zowel objectiviteit als subjectiviteit. “Fotografie is een medium dat met de realiteit verbonden is, maar tegelijkertijd ook een persoonlijke inmenging toelaat.” Bovendien ziet ze fotografie als een middel om de betekenis van de wereld om haar heen af te tasten. “Ik heb het idee dat beginnende fotografen vaak het ‘grote’ in onderwerpen zoeken. Foto’s van onderwerpen die ver van hen afstaan of op zich groots lijken, genieten de voorkeur. Ik heb dat in het begin ook gehad. Zo ben ik na het afstuderen naar Oekraïne en China gereisd. Ik heb het gevoel dat je dan als buitenstaander vanuit een bijna exotisch standpunt de werkelijkheid probeert vast te leggen.” Hoewel Pateer aangeeft dat dit op zich niet slecht is, vindt ze het belangrijk om in de fotografie toch zo dicht mogelijk bij jezelf te blijven. “De afgelopen jaren kies ik steeds meer onderwerpen uit die deel uitmaken van mijn leefwereld. Je kan immers het meest vertellen over je eigen referentiekader. Dit kan soms best moeilijk zijn, maar daarom niet minder interessant. Het vertelt namelijk hoe jij als fotograaf, en vooral hoe jij als persoon tegen de dingen aankijkt.”
Uitbreiding en een maakbare wereld
Als er één onderwerp van Pateers werk het meest aansluit bij haar leefwereld is het wel dat van Unsettled. Pateer groeide namelijk op in de grensstreek tussen Nederland en België, waar ook Doel ligt. In de loop van de jaren is het dorpje vaak in de media verschenen en is het door verschillende fotografen gefotografeerd. Toch onderscheidt het werk van Pateer zich van de andere fotografen. Pateer focust zich namelijk niet zozeer op de situatie in Doel zelf, maar gebruikt het dorp eerder als een lokaal voorbeeld om een internationale tendens van politieke en economische expansie aan te kaarten. “De hedendaagse vrijemarkteconomie zorgt ervoor dat we steeds méér willen en uitbreiding associëren met vooruitgang. We zijn op een punt aanbeland dat ik me afvraag in hoeverre dat ‘meer’ nog ‘beter’ is als we ook de consequenties mee in overweging nemen. In het geval van Doel betekent dat dat daarvoor telkens woon- en natuurgebied moet worden opgeofferd. Waar leggen we de grens?” Bovendien stelt Pateer met Unsettled het idee van een ‘maakbare wereld ’ in vraag. “Bepaalde oorspronkelijke natuurgebieden met een unieke waarde worden door de uitbreidingsplannen van de haven bedreigd, maar gecompenseerd door plannen van natuurcompensatiegebieden die op tafel liggen. De vraag is echter: in hoeverre kan de mens natuur maken? Ik vind het belangrijk dat we onszelf vragen stellen bij dit idee van maakbaarheid.”
Een 'betere' toekomst
Naast ruimtelijke verandering, gaat het project ook over toekomst. Haar fotoreeks bestaat daarom ook uit portretten van jongeren uit Doel. Zo geeft de fotografe de vraag over de toekomst van het dorp bijna letterlijk een gezicht. “Op dit moment woont er nog een aantal mensen. Sommige van hen zijn daar geboren en hebben er kinderen gekregen die er zijn opgegroeid. Een aantal gezinnen heeft daar al jaren een eigen boerderij. Dit wordt allemaal afgepakt voor een ‘betere’ toekomst vanuit politiek en economisch oogpunt.” Toch wil Pateer duidelijk maken dat ze niet tegen vooruitgang is. “Ik kom zelf uit een vrij kapitalistisch gezin, maar ik vind het van belang om over zulke zaken kritisch na te denken.” Dit is dan ook de gedachte achter Unsettled: de toeschouwer op een indirecte manier laten nadenken over zaken als uitbreiding, maakbaarheid en vooruitgang in de wereld. “Als je iets te direct of activistisch neerzet, gooi je op een bepaalde manier een deur dicht. Vraagtekens oproepen, zoals via kunst, is daarom belangrijker dan te duidelijk commentaar te geven of een negatief gevoel te creëren.”
© 2014 - StampMedia - Sakina Elkayouhi
Dit artikel werd gepubliceerd door Apen.be op 20/01/2014
Dit artikel werd gepubliceerd door Het Nieuwsblad - online op 20/01/2014
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 20/01/2014
