- "Twee zatte leiders gaven elkaar rijles op het kampterrein, terwijl de kids lagen te slapen in de tenten" – Scouts, 19
- "Op weekend lieten leiders ’s nachts de leden achter om te gaan feesten" – Scouts, 19
- "Er ontstond een grote ruzie binnen de leidingsploeg door een tekort aan bier" – Chiro, 18
- "Leiding die op kamp nog dronken is bij het ontbijt" – Chiro, 24
- "Onze leiding had de traditie om op kamp een cantus te doen als bindingsactiviteit" – KLJ, 20
- "Een leider kwam rond 16 uur toe op het kampterrein en kon niet meer op zijn eigen benen staan, in het zicht van de leden (12-17 jaar)" – Scouts, 22
- "Regels over alcoholgebruik zijn soms wat troebel waardoor hier ook ruzie over kan ontstaan" – KSA, 17
- "Iemand sprong zat van het dak (3,5 meter) omdat hij dacht dat hij een salto kon maken en brak zijn been" – Chiro, 22
De koepels van jeugdbewegingen volgen altijd de wet. Daarnaast geven ze tips of richtlijnen mee aan hun groepen. Maar doen de koepels wel genoeg en weten zij welke problemen zich afspelen in hun jeugdbeweging? Wij spraken met de verantwoordelijken voor alcohol van KSA, Chiro en Scouts & Gidsen Vlaanderen.
Matthias Devlieger, pedagogisch medewerker van KSA Nationaal/West: "Dat is een beetje dubbel. Uiteraard kan het niet door de beugel als je de volgende ochtend geen leiding kan geven. Er staat ook letterlijk in onze visietekst dat leiders hun verantwoordelijkheden en taken ten alle tijde moeten uitvoeren. Maar als koepel is het niet gemakkelijk om regels op te leggen. We proberen te sensibiliseren met campagnes zoals BOB op kamp, in de hoop dat leiders hun verantwoordelijkheid nemen. Maar dat zijn richtlijnen, geen regels."
Annelies Van Wolvelaer, Aanspreekpunt Alcohol van Chiro Nationaal: "Regels opleggen is moeilijk. Wij hebben de kracht niet om ze op te volgen en willen die regels ook niet. We zijn geen politie. Onze groepen zijn vrij om zich te organiseren naar hoe ze dat zelf willen. Als ze de wet overtreden, treden we natuurlijk wel op. Maar vanuit de ivoren toren zeggen dat dit de regels zijn, werkt niet. We zouden op veel weerstand botsen en er niet mee bereiken wat we willen."
"De politiek mag er wel meer over sensibiliseren”
– Annelies Van Wolvelaer (Chiro)
Tayfun Genç, Adjunctverbondscommissaris van Scouts & Gidsen Vlaanderen: "Het is belangrijk dat leiders ’s ochtends kunnen opstaan en zich kunnen houden aan het programma dat ze opgesteld hebben. Dat dat een knik krijgt door alcoholgebruik is niet oké, maar als ze er alsnog staan en hun verantwoordelijkheid opnemen, is dat een stap in de goede richting. Ja, het heeft een impact op de werking, maar vanaf wanneer is dat een probleem? Is het zelfs een probleem? Wij hebben daar geen invloed op."
Zelf regels opleggen is dus moeilijk. Moeten er dan vanuit de overheid regels komen?
KSA: "Dat denk ik niet. Ik twijfel aan de haalbaarheid en de navolging ervan, vooral op het vlak van controle. Het is volgens mij niet aan de overheid om regels op te leggen die strenger zijn dan het maatschappelijke kader, net omdat het een jeugdbeweging is."
Chiro: "Ik denk dat we daarmee een averechts effect bereiken. De discussie ligt nu op tafel om de legale leeftijd van alcoholgebruik van 16 naar 18 jaar te brengen. Wat gaan we daarmee bekomen? Jongeren zullen het stiekem doen en thuis al beginnen te drinken. Dat is ook een van de redenen waarom we alcohol niet volledig willen verbieden in de Chiro. We weten dat het toch gaat gebeuren. Een volledig verbod van alcohol lijkt me dus geen goed idee, maar de politiek mag er wel meer over sensibiliseren."
“Als ze er alsnog staan en hun verantwoordelijkheid opnemen, is dat een stap in de goede richting”
– Tayfun Genç (Scouts)
In hoeverre werkt die theorie ook echt? Hebben jullie een realistische kijk op wat er in de praktijk gebeurt?
KSA: "Elk jaar bezoeken we al onze groepen op kamp. Niet om ze te controleren, maar vooral om ons voor te stellen en te vragen hoe het met hen gaat. Zo merk je wel hoe de sfeer is op kamp. Om de zoveel jaar sturen we ook een groepsbevraging uit en alcoholgebruik is daar altijd een thema van. Met die antwoorden proberen we methodieken uit of starten we campagnes op. We dragen ons steentje bij en hebben daar dus wel een goed zicht op. Ik hoop dat we genoeg doen, anders doe ik mijn job niet goed."
“Je maten een straf opleggen, is moeilijk”
– Tayfun Genç (Scouts)
Chiro: "Ook wij lanceren om de vier jaar een groot onderzoek met een deeltje over alcoholgebruik in. Maar we kennen zeker niet het drankgebruik van alle groepen. Als Chiro Nationaal hebben we daar helemaal geen zicht op, omdat de meldingen vaak blijven hangen bij de lokale medewerkers. Ik denk dat het vooral afhankelijk is van de groep en de cultuur van elke Chiro. Eens er een alcoholbeleid is, merken we wel dat het vaak goed loopt."
Scouts: "Ik weet goed genoeg wat de praktijk is. (lacht) Maar het de groepen waar het misloopt, zijn nog steeds maar een fractie van de 500 groepen die we in totaal hebben. We weten dat de informatie die tot bij ons komt zeker niet alleszeggend is, maar we doen ons best, op onze eigen manier. Een leidingploeg bestaat nog altijd uit kameraden die elkaar goed kennen. Dat maakt het moeilijk om je maten een bepaalde straf op te leggen."
Hebben jullie een aanspreek- of meldpunt bij problemen rond alcoholgebruik?
KSA: "Ja. Dat ben ik. Daarnaast is elke collega ook aanspreekpunt voor de plaatselijke groepen onder zijn of haar verantwoordelijkheid. Wanneer een collega een melding binnenkrijgt over alcoholmisbruik, gaan we altijd in overleg. We houden elke melding bij zodat we weten welke groepen er op onze radar staan en dus extra moeten ondersteunen."
Chiro: "Een probleem bij een lokale groep, zal altijd eerst lokaal aangepakt worden. Het is niet mijn job om alle groepen op te volgen. Zodra er meer expertise nodig is, kunnen lokale medewerkers bij mij terecht. Daardoor is het moeilijk om in te schatten hoeveel meldingen we exact krijgen, omdat die niet altijd tot bij mij geraken. Ik denk dat daar dus wel nog kansen liggen. We merken nu dat jongeren hun grenzen opzoeken omdat er de afgelopen jaren veel activiteiten niet konden doorgaan."
Scouts: "We hebben geen meldpunt louter voor alcohol. Wel werken we met aanspreekpersonen integriteit (API), waar je bij terecht kan met verschillende soorten problemen en die die dan bundelen. Geregeld gaat het over alcoholgerelateerde zaken. Maar het is wel een klassieker, die zeker in de top drie van problemen staat."
Hoort alcohol eigenlijk wel thuis in een jeugdbeweging?
KSA: "Ja en neen. Bij kinderen en jongeren van zes tot zestien jaar hoort het er absoluut niet in thuis. Eens je ouder bent dan zestien, vind ik de jeugdbeweging een veilige ruimte om te experimenteren. Alcohol vormt pas een probleem als een leider niet in staat is om activiteiten op een verantwoorde manier te laten doorgaan. Maar er is zeker geen sprake van een drankcultuur. Veel hangt af van de groep."
Chiro: "We moedigen geen alcoholgebruik aan. Maar het moet wel kunnen in een veilige omgeving. Heel wat groepen hebben nog veel werk rond hun alcoholbeleid en visie rond alcohol. Er zijn groepen die het wel al goed doen en dat mogen we niet vergeten. De Chiro blijft een plek waar leden en leiding kunnen experimenteren op allerlei vlakken. Alcoholgebruik hoort daarbij."
Scouts: "Alles wat in onze samenleving thuishoort maakt automatisch deel uit van een jeugdbeweging. We zijn een weerspiegeling van de maatschappij. Ik denk dat het belangrijker is om een manier te vinden om met alcohol om te gaan. En dus niet stil te staan bij de vraag of het in de jeugdbeweging thuishoort. Wij maken de wetgeving niet en het is niet aan ons om dat beleid te verdedigen, goed te praten of tegenin te gaan. We kunnen onze bevindingen maar meegeven en ermee omgaan, volgens onze richtlijnen. Onze slogan is tenslotte learning by doing. Tot een goed alcoholbeleid komen, gebeurt met vallen en opstaan, binnen een verantwoord kader."
“Het is pas een probleem als je de activiteiten niet op een verantwoorde manier kan laten doorgaan”
– Matthias Devlieger (KSA)
KSA: "Momenteel heeft elke koepel een eigen beleid, maar het is een droom om ooit allemaal hetzelfde beleid te hebben. Toch is het niet gemakkelijk om dat op elkaar af te stemmen. Het vergt tijd om samen te komen en te zien waar de verschillen zitten. Vertegenwoordigers van elke koepel kunnen wel beslissingen nemen, maar moeten altijd terugkoppelen naar de achterban."
Wanneer alcohol een (te) grote rol krijgt
54,2% van onze bevraagden antwoordde "ja" op de vraag of er soms problemen door alcohol ontstaan in de jeugdbeweging.
Dronken leiders beschadigen materiaal zoals stoelen en tafels, dagen niet op voor vergaderingen en zijn niet in staat om de volgende ochtend leiding te geven.
Ook Sarah* (Chiro) en Emma* (Scouts) hebben vaak te maken met leiders die overmatig drinken en de groepssfeer verstoren. Alcohol heeft zo soms invloed op de werking van jeugdbewegingen. Wij spraken met Emma en Sarah over hun frustraties en de meest opvallende verhalen. Bekijk hieronder hun getuigenissen.
*Emma en Sarah zijn schuilnamen
Emma (19) is al van kleins af aan lid van de Scouts. Momenteel geeft ze leiding aan de jongste groep. Wekelijks houdt de leidingsgroep een baravond en ook op kamp gaat het er vaak zwaar aan toe. “De alcohol treedt soms té veel op de voorgrond”, volgens Emma. Hoewel de meeste situaties zich afspelen buiten het bijzijn van de jonge leden, is het al eens voorgevallen dat er kinderen betrokken waren. “Dat was echt niet oké.”
“Het was een kampavond zoals anders. Ik was ook al gaan slapen, want het was redelijk laat. Toen ik de volgende ochtend wakker werd, hoorde ik dat er iemand van de foeriers (iemand die mee was om te koken) veel te veel had gedronken die avond. Hij wilde gaan slapen, maar is op een of andere manier in de slaapzaal van de kinderen terechtgekomen. Daar heeft hij een lid uit zijn slaapzak getrokken om er vervolgens zelf in te gaan liggen. Die ochtend bleek dan ook dat hij er niet enkel in geslapen had, maar hij had er ook zijn behoefte in gedaan.”
“Het kindje moet een jaar of zeven geweest zijn, want dat was nog in de kleinste groep. We hebben het geluk gehad dat de BOB het op tijd gezien had, voordat iedereen wakker werd. ’s Ochtends had het kind wel koud, omdat het niet meer in zijn slaapzak lag. Maar voor de rest heeft niemand van de leden echt door gehad wat er gebeurd was. Overdag hebben we de slaapzak natuurlijk gewassen.”
Geen sanctie
“Toen de andere leiders te weten kwamen wat er gebeurd was, was iedereen daar vrij kwaad over. Wat er gebeurd was, kon echt niet door de beugel. Zeker omdat er leden betrokken waren. We hebben de leider in kwestie daar verschillende keren op aangesproken, maar een grote sanctie heeft hij er nooit echt voor gekregen. De rest van het kamp mocht hij geen alcohol meer drinken. Nu wordt er wel veel mee gelachen.”
“Mocht het kind het beseft hebben of mocht er echt een incident gebeurd zijn naar kinderen toe, dan moet dat sowieso naar ouders gecommuniceerd worden. In dit geval, denk ik dat dat niet per se nodig was, omdat niemand er last van gehad heeft.”
“Ik merk dat er bij mij wel veel in de leiding zitten die de grens opzoeken en regelmatig te veel alcohol drinken. Voor sommigen is het meer om de feestjes te doen en zijn niet meer gefocust op het leidinggeven zelf. Dat de alcohol zo op de voorgrond treedt, vind ik soms wel jammer. Zeker als er daardoor incidenten gebeuren, vind ik dat daar nog strenger naar opgetreden mag worden."
