Apache.be, DeWereldMorgen.be, MO*, rekto:verso en StampMedia pleiten samen voor een drastische herziening van de bestaande perssteun. De focus dient verschoven te worden van het financieel ondersteunen van mediabedrijven naar het structureel ondersteunen van journalistiek.
Het collectief ontslag bij het Mediahuis, de uitverkoop bij Sanoma en de voortschrijdende synergieën tussen De Morgen en Het Laatste Nieuws bij De Persgroep illustreren de malaise in het Vlaams medialandschap. Dat ook het journalistieke eindproduct lijdt onder de bezuinigingsoperaties, wordt in de reguliere media echter in alle toonaarden ontkend. We hebben, zo wil de consensus daar, nog nooit betere kranten, radio en televisie gehad als vandaag.
De kwaliteit van journalistiek in Vlaanderen en de rol van de vierde macht staan al geruime tijd ter discussie, maar het maatschappelijk debat erover verloopt bijzonder steriel en sterk gepolariseerd. Daarvoor zijn vele redenen, maar een deel van het verhaal wordt zelden belicht: de financiële steun aan de pers. Die focust nagenoeg volledig op de financiële ondersteuning van mediagroepen en biedt geen antwoord op de existentiële uitdagingen waar journalistiek vandaag wereldwijd mee wordt geconfronteerd: journalistiek boet in aan geloofwaardigheid, haar democratische rol als vierde macht komt in de verdrukking.
Verzuiling
De basis van het huidige beleid werd gelegd in de vorige eeuw en draagt de sporen van de klassieke verzuiling. Intussen zijn de structuur en de doelstellingen van onze mediabedrijven echter dramatisch veranderd. Kranten zijn niet langer de spreekbuis van een zuil, het zijn commerciële producten geworden die in de eerste plaats verkocht dienen te worden. De voortschrijdende mediaconcentratie en de bijhorende rationaliseringen zijn helaas illustratief.
De perssteun kreeg bovendien vorm in een periode dat er van internet nog geen sprake was. Het overgrote deel van de indirecte subsidies hebben bijgevolg enkel betrekking op de papieren krant. Zo geldt er een BTW 0-tarief voor papieren kranten, maar niet voor digitale publicaties. Alleen al de distributie van kranten wordt via Bpost jaarlijks met 120 miljoen euro gesteund. Op die manier remmen oude beleidskeuzes nieuwe (digitale) evoluties in ons medialandschap, in plaats van ze te stimuleren.
Een modernisering dringt zich op. Het huidige subsidiebeleid is niet langer geschikt om de oorspronkelijke en legitieme doelstellingen ervan -de persvrijheid garanderen, de pluriformiteit verzekeren en burgers goed informeren- waar te maken.
Commerciële afwegingen
De directe en indirecte overheidssteun, jaarlijks goed voor een bedrag van om en bij de 300 miljoen euro, gaat zo goed als integraal naar mediagroepen, niet naar journalisten of naar journalistiek in het algemeen. De (vooral federaal georganiseerde) subsidies worden op geen enkele manier aan journalistieke kwaliteitscriteria getoetst. Het tegendeel is waar: kwantitatieve parameters zijn richtinggevend. Op die manier stimuleert het subsidiebeleid commerciële afwegingen en die vallen niet noodzakelijk samen met journalistieke.
Dit is een voorstel om gedegen journalistiek te ondersteunen waar die ook verschijnt, geen pleidooi voor extra steun aan onafhankelijke of nieuwe media. Het is onze overtuiging dat een heroriëntering van de overheidssteun naar journalistiek in plaats van naar mediagroepen de geloofwaardigheid van de sector zal verhogen. Iets waar op termijn ook mediagroepen de vruchten van kunnen plukken.
Hoe kan het anders? De steun die Vlaanderen voorziet voor het Fonds Pascal Decroos dat bijzondere journalistiek en onderzoeksjournalistiek stimuleert, kan richtinggevend zijn. We denken ook aan maatregelen die het statuut van (freelance) journalisten kunnen versterken of journalistieke innovatie ten goede komen, maar ongetwijfeld zijn er tal van andere suggesties en ideeën. De komende maanden zullen we regelmatig zelf voorstellen doen in de hoop het debat op gang te krijgen, maar we roepen in de eerste plaats iedereen op -politieke partijen, middenveldorganisaties, andere maatschappelijke spelers en individuen - om mee na te denken en concrete voorstellen te doen voor de uitbouw van een gemoderniseerd beleid ter zake, dat opnieuw aansluiting vindt bij haar originele doelstellingen.
