In Turkije vinden op 14 mei de presidents- en parlementsverkiezingen plaats. Ze gelden als een van de belangrijkste ooit. Zowel bij de regeringspartijen als bij de oppositie zijn Koerden vertegenwoordigd. Voor beiden een reden om elkaar met de vinger te wijzen omwille van mogelijke banden met naar eigen zeggen terroristische organisaties. Reporter Ege Tokman legt uit bij welke partijen en organisaties Koerden zijn vertegenwoordigd en welke invloed die kunnen hebben op het verkiezingsspel.
Overzicht:
AK-Partij of AKP is de conservatieve regeringspartij van president Recep Tayyip Erdogan.
HÜDA PAR is een islamistische en rechts-conservatieve partij. Het steunt zittend president Erdogan.
Hizbullah staat bekend als een Koerdische terroristische groepering. Zij zouden een link hebben met HÜDA PAR waardoor AKP beschuldigd wordt banden te hebben met terrorisme. Hizbullah heeft niets te maken met de Libanese Hezbollah.
CHP is de centrumlinkse Republikeinse Volkspartij. Kemal Kilicdaroglu is de partijvoorzitter. Hij is presidentskandidaat en de grootste uitdager van Erdogan.
HDP is een groenlinkse partij, vergelijkbaar met Groen en PVDA in België. Zij steunt de CHP.
PKK staat bekend als een Koerdische terroristische groepering. Zij zouden banden hebben met HDP, waardoor CHP beschuldigd wordt banden te hebben met terrorisme.
Turken van over de hele wereld houden hun adem in voor de aanstaande parlements- en presidentsverkiezingen. Recep Tayyip Erdogan (AK-partij) regeert al twintig jaar – eerst als premier, nadien als president – over Turkije. Zijn grootste uitdager op 14 mei is Kemal Kilicdaroglu (CHP), geruggesteund door een alliantie van zes oppositiepartijen.
Zowel regering als oppositie krijgen tijdens deze verkiezingsrace steun van partijen die de rechten van de Koerden in Turkije vertegenwoordigen. Zo krijgt de centrumlinkse CHP van oppositieleider en grootste uitdager van Erdogan, Kemal Kilicdaroglu steun van de HDP. Die linkse Koerdische partij (vergelijkbaar met Groen en PVDA in België) uitte nogmaals zijn steun voor Kilicdaroglu tijdens een toespraak op 28 april van hun covoorzitters Pervin Buldan en Mithat Sancar. “We herhalen nogmaals dat onze stemmen naar Kemal Kilicdaroglu zullen gaan”, aldus Buldan tijdens haar speech. “Net zoals wij wil Kilicdaroglu een einde maken aan het huidige eenmansregime van Erdogan.”
Firat Dayanikli, een ex-volksvertegenwoordiger van CHP, vindt het waardevoller dat de CHP steun krijgt van HDP om zo de oppositie te versterken dan om Koerdische stemmen binnen te halen. “Deze verkiezingen zijn belangrijker dan ooit”, zegt hij aan StampMedia. “Het is een kantelpunt in het Turkse geschiedenis. De oppositie moet zich verenigen.” Bovendien gaat het voor Dayanikli hier niet eens om ‘de Koerdische stem’. Dat vindt hij een foute benaming. “Het is niet Turken tegen Koerden. Koerden vormen een deel van Turkije, het zijn onze medeburgers.”
Rechtszaak
Belangrijke kanttekening: op dit moment loopt er in Turkije een rechtszaak tegen de HDP, die steeds kan rekenen op zo’n tien procent van de stemmen. De partij zou banden hebben met de militante Arbeiderspartij van Koerdistan (PKK). Toen er in november vorig jaar een bomaanslag gepleegd werd in Istanbul, wees de regering de PKK aan als dader.
Dat de CHP de steun krijgt van de geviseerde HDP, is volgens Firat Dayanikli geen probleem. “De CHP is tegen alle vormen van terreur, uit welke hoek dan ook. De PKK is inderdaad een terreurorganisatie, die al veertig jaar oorlog voert tegen Turkije. Maar zeggen dat iedereen die voor de HDP stemt, ook die terreurorganisatie steunt, is helemaal fout.”
Omwille van de rechtszaak hebben sommige HDP-leden zich verkiesbaar gesteld op de lijsten van de partij GroenLinks – die zich samen met andere linkse partijen verenigd heeft in de Arbeidsalliantie. Dayanikli voorspelt dat op die manier de linkse alliantie “veel meer stemmen zal halen dan de vooropgestelde tien procent van de HDP. Dat zal zeker invloed hebben op de parlementsverkiezingen, maar het zal ook de presidentsverkiezingen in ons voordeel beïnvloeden.”
“De regering zou zich beter bezighouden met waarom de bevolking zo ontevreden is met het beleid, en dus voor de HDP stemt, in plaats van de partij te proberen verbieden” – Dries Lesage (hoogelaar internationale politiek, Universiteit Gent)
Volgens Dries Lesage, hoogleraar internationale politiek aan de Universiteit Gent en gespecialiseerd in Turkse politiek, is het juridisch vervolgen van een politieke partij, zoals nu gebeurt met de HDP, een “onwijs idee.” Lesage: “In dit geval gaat het om een partij die tijdens de vorige verkiezingen maar liefst zes miljoen stemmen heeft gehaald, en in verschillende Turkse regio’s zelfs de grootste partij is. Dat toont aan dat de HDP een draagvlak heeft. De regering in Ankara zou zich beter bezighouden met waarom de bevolking zo ontevreden is met het beleid, en dus voor de HDP stemt, in plaats van de partij te proberen te verbieden.”
Dat de CHP de PKK zou steunen omdat de CHP steun krijgt van de HDP, vindt Dries Lesage te kort door de bocht. “Het is allemaal complexer dan dat. Als Kemal Kilicdaroglu president wordt, zal hij uiteraard de PKK militair blijven bestrijden en juridisch vervolgen. Maar dat hij de PKK blijft veroordelen, betekent niet dat de CHP deze al bij al informele electorale samenwerking niet mag aangaan met de HDP. De HDP is perfect legaal en heeft een grote fractie in het Turks parlement, wat ze tot een legitieme gesprekspartner maakt. Die legitimiteit benadrukt Kemal Kilicdaroglu steeds.”
Lesage: “De regeringspartijen zullen dan zeggen dat je de HDP niet los kunt zien van de PKK. Wat ook zo is. Maar dat wil niet zeggen dat de CHP van Kemal Kilicdaroglu de PKK steunt of daar iets mee te maken heeft. Het is vergelijkbaar met de situaties in Noord-Ierland en Baskenland. Is iedereen die samenwerkt met die bovengrondse politieke partijen dan zelf een aanhanger van de gewapende ondergrondse groep? Nee. Tegelijkertijd moet men erkennen dat de HDP banden heeft met de PKK. Het is absurd dat te ontkennen.”
De pot verwijt de ketel
De Koerden zitten niet alleen in de oppositie, maar ook aan de regeringskant. Zo is er de HÜDA PAR. De islamistische en rechts-conservatieve partij steunt president Recep Tayyip Erdogan (AK-Partij) in zijn herverkiezingscampagne. In ruil daarvoor krijgen politici van de HÜDA PAR een plaats op de kieslijsten van de AKP voor de parlementsverkiezingen.
Terwijl de regeringspartij AKP de CHP verwijt banden te hebben met de PKK omdat ze steun krijgen van de HDP, wordt de AKP zelf door de oppositie beschuldigd de Hizbullah onrechtstreeks te steunen via HÜDA PAR
Maar, ook de HÜDA PAR wordt regelmatig in verband gebracht met een terroristische groepering. Hizbullah is in Turkije bekend en berucht voor moorden op verschillende prominente mensen in de jaren ‘90. En dus ontsnapt de regering van Erdogan ook niet aan de kritiek dat ze terroristen zouden steunen.
Terwijl de regeringspartij AKP de CHP verwijt banden te hebben met de PKK omdat ze steun krijgen van de HDP, wordt de AKP zelf door de oppositie beschuldigd de Hizbullah onrechtstreeks te steunen via HÜDA PAR. “De AK-Partij werkt op politiek vlak samen met de HÜDA PAR”, zegt Dries Lesage. “Ik betwijfel of Erdogan, na de electorale alliantie tussen de HÜDA PAR en zijn eigen partij, nog bereid zal zijn wat er nu nog overblijft van de Hizbullah juridisch te vervolgen.”
Op 2 mei kondigde Resmi Gazete, de officiële overheidskrant van Turkije, aan dat een stichtend lid van de Hizbullah vrijgelaten werd. Dit tot grote verontwaardiging op sociale media. Of de vrijlating te maken heeft met de samenwerking tussen AKP en HÜDA PAR is sindsdien voer voor speculatie.
Lesage doet geen uitspraken en laat de speculatie over aan de burgers. Hij maakt de vergelijking met België en het Vlaams Belang: “Het Vlaams Belang heeft zeker banden met nog extremere groepen. Maar is iedereen die praat met Vlaams Belang een sympathisant van extremere groepen die geweld durven gebruiken? Dat gaat te ver in mijn ogen. De HDP heeft banden met de PKK en HÜDA PAR heeft banden met Hizbullah. Dat staat buiten kijf. Het is aan de Turkse burger in het stemhokje om te bepalen wat ze daarvan vinden.”
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 13/05/2023.
