Op dinsdag 12 oktober was er de lezing 'Utopie van de vrije markt', georganiseerd door het Toneelhuis en de DeBuren, in de Bourlaschouwburg door de Nederlandse filosoof Hans Achterhuis. Hij vraagt zich af waarom het marktdenken populair blijft, zelfs na de debacles in Griekenland en bij Dexia. De inleiding werd verzorgd door burgemeester van Antwerpen Patrick Janssens.
"Elke ideologie probeert zichzelf voor te stellen als een afspiegeling van een natuurlijke orde", zegt Achterhuis. Hij bedoelt dat de markt geïnstitutionaliseerd is en dus mensenwerk. De paradox is dat hoe vrijer de markt werd, hoe meer controlemechanismen de beleidsmakers invoerden. In Nederland alleen al werd er hieraan 800 miljoen euro uitgegeven.
Geschiedenis
In vogelvlucht gaf de Nederlandse denker een overzicht van de drie systemen die de economie regelden in pre-kapitalistische maatschappijen. Hij merkte op dat mensen de marktplaats vroeger zagen als een gevaarlijke plaats, die aanleiding gaf tot conflict en ruzie. Ze werd dan ook buiten de stad gehouden.
De utopie
"There is no alternative". Met deze uitspraak van Margaret Thatcher wil Achterhuis aantonen hoe diep het marktdenken is doorgedrongen in onze maatschappij. Alsof deze crisis 'noodzakelijk' is voor de verdere triomf van het kapitalisme. Het boek 'Atlas Shrugged' van Ayn Rand, na de bijbel het meest gelezen boek in de Verenigde Staten, is volgens hem het schoolvoorbeeld van een kapitalistische utopie, waar egoïsme de hoogste deugd is. Alle mensen gaan er rationeel, enkel volgens hun eigenbelang, met elkaar om. Het probleem is dat wij in realiteit niet zo rationeel zijn, of toch niet genoeg.
De filosoof denkt mee
Wat is dan het alternatief? De aandachtige luisteraar hoort dat het in de richting van de sociaaldemocratie moet gezocht worden, maar Achterhuis vermeldt dit nooit. "Een filosoof moet meedenken. Alternatieven formuleren is het werk van de politiek", aldus Achterhuis.
Alternatieven moeten stap voor stap gerealiseerd worden volgens Achterhuis, niet zozeer via een revolutie. Het idee van een utopie is hem duidelijk niet genegen, want de vraag waarmee hij ons achterliet was: "Wie wil er eigenlijk in een utopie leven?"
© 2011 - StampMedia – Michaël Verest
