Waarom Stijn Meuris de wind van voren krijgt

Waarom durven we niets zeggen als iemand heel luid aan het telefoneren is op de trein? Of erger: waarom helpen we soms zelfs niet als iemand in nood verkeert? Zijn we, zoals Stijn Meuris het verwoordt, een "volk van lafaards" geworden, of is het van alle tijden om te doen alsof onze neus bloedt?

Het Stijn Meuris-treinincident veroorzaakte heel wat reacties, de een al wat botter dan de ander. We zouden ook allemaal asociale wezens geworden zijn, volgens sommigen “de schuld van de technologie”. Maar waarom zijn we zo bang voor ergens tussenbeide te komen?

Arne Roets, professor in de psychologie aan de Universiteit Gent, vertelt dat het helemaal niet zo ongewoon is dat wij niets durven zeggen. “In vakjargon noemen wij dat pluralistische onwetendheid. Dat houdt in dat mensen naar elkaar kijken om te weten hoe ze moeten reageren op bepaalde situaties.”

Kuddebeesten

Een voorbeeld, dat zich speciaal voor Stijn Meuris in de trein situeert: “Je zit in een coupé, en voor jou zit iemand naar een veel te luide mp3-speler te luisteren. Je kijkt op zo’n moment even rond in de wagon en ziet dat niemand er aandacht aan besteedt. Dan denk je dat je zo kinderachtig niet moet doen en het ook gewoon moet negeren. Het probleem is: de persoon naast jou denkt ook zo. En die naast hem ook. En zo raakt het probleem niet opgelost”, legt Roets uit.

Als er dan toch een held zich geroepen voelt om gerechtigheid te laten geschieden, wordt die persoon vaak even hard genegeerd als het probleem zelf. “Mensen steken niet graag hun nek uit”, vertelt Roets. “We hebben allemaal een heilige schrik om buiten de groep te vallen en te worden bekeken als een rariteit. We zijn kuddebeesten en willen erbij horen. Hij of zij die is opgestaan en heeft gereageerd, moet dus ook maar kunnen omgaan met de reactie van die andere persoon.”

Van alle tijden

Dat de wereld verzuurd is, ligt volgens velen aan de focus op technologie in onze maatschappij. Mensen zouden niet meer met elkaar praten. Maar het negeren van mensen in nood is iets van alle tijden. Roets: “Vijftig jaar geleden was er al onderzoek naar het ‘omstaander-effect’, wat inhoudt dat mensen minder geneigd zijn om actie te ondernemen als er andere mensen in de buurt zijn. Ook toen stelden onderzoekers zich al de vraag of dat negerend gedrag in de menselijke aard zit, of dat het een kind van zijn tijd was.”

De aanleiding tot meer onderzoek was een moord op een jonge vrouw in de Verenigde Staten. "De vrouw werd 's avonds aangevallen door een man en heel wat bewoners uit het aanpalende appartementsgebouw zagen het gebeuren, maar niemand belde de hulpdiensten. Ofwel dachten ze dat er niet echt iets aan de hand was, ofwel dachten ze dat iemand anders wel de verantwoordelijkheid zou nemen om de hulpdiensten te bellen”, aldus professor Roets.

Conclusie? “De onderzoekers kwamen tot de vaststelling dat het omstaander-effect weinig te maken heeft met de normen en waarden van de tijd, maar alles met de menselijke natuur”, aldus Roets. Het zit dus ingebakken in onze natuur om steevast de andere kant op te kijken. Sorry, Stijn.

©  2014 – StampMedia – Joy De Meulemeester