Een klein jaar geleden verscheen op Canvas de bloedstollende serie ‘Thin Ice’. Die Zweeds-IJslandse geologische thriller laat de kijker eerst wegdromen bij de adembenemende landschappen van Groenland om daarna de harde waarheid bloot te leggen. Het Noorpoolgebied is namelijk het nieuwe decor voor een wedloop tussen de grote mogendheden.
In ‘Thin Ice’ lijkt het Noordpoolgebied misschien nog prachtig wit, maar niets is minder waar. Vandaag wordt dit prachtig stukje aarde steeds groener. Sinds 1979 neemt de ijsoppervlakte er met gemiddeld 70 000 vierkante kilometer per jaar af. Een artikel in het wetenschappelijk magazine Nature Climate Change maakt duidelijk hoe ernstig de situatie is. In 2035, als ik kinderen heb, zal het zomerzee-ijs in het Noordpoolgebied verdwenen zijn. Ik betreur het nu al dat de generatie na mij geconfronteerd zal worden met grote klimaatproblemen.
Wat houdt de Noordpool voor ons verborgen?
Omdat de ijskappen smelten, moet onze planeet één van haar waardevolste schatten prijsgeven. Na eeuwenlang onder een ondoordringbare laag ijs te hebben gelegen, komen er kostbare grondstoffen en scheepsvaartroutes vrij. Niet alleen delfstoffen als goud en diamant maar ook grote hoeveelheden olie en aardgas wachten om ontgonnen te worden. Gerichte investeringen in materiaal en infrastructuur zullen in een veelvoud terugverdiend worden.
De Noren zijn de overige Europese landen altijd een stapje voor met het implementeren van de klimaatdoelstellingen. Toch bezwijken ook zij voor de macht en de winst die er op het spel staat.
Poetin legde alvast de nodige roebels op tafel. Hij bouwde de Russische vloot in het Noordpoolgebied uit tot de allergrootste en realiseerde tientallen militaire bases boven de poolcirkel (de VS hebben slechts één basis). Vanaf het moment dat ze zich in 2007 met een titanium vlaggetje het gebied eigen maakten, dromen de Russen over olie en goud. Vandaag zijn dat twee belangrijke exportproducten voor de Russen. Hoewel die actie eerst veel kritiek kreeg vanuit het Westen, bracht het andere landen op ideeën. Ook Noorwegen, China, Canada en de VS zagen de opportuniteit. Die laatste twee staan echter wel hopeloos achter in de wedloop. Ondanks het feit dat Canada en de VS een groot deel van de Arctische kust bezitten, hebben ze te weinig havens en ijsbrekers om Rusland, Noorwegen en China bij te benen. Die grote ongelijkheid in middelen leidt tot spanningen tussen de verschillende landen. Spanningen die volgens journalist Neil Shea wel eens een nieuwe Koude Oorlog kunnen veroorzaken.
Een tweestrijd
Ik stel me toch vragen bij deze kwestie. Al jaren proberen wetenschappers en activisten om de klimaatverandering een halt toe te roepen. De Arctische Raad, bestaande uit de acht landen die grenzen aan het Noordpoolgebied (Canada, Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen, Rusland, Zweden en de Verenigde Staten) en vertegenwoordigers van de inheemse bevolking, probeert al lange tijd een oplossing te zoeken voor de opwarming van de Aarde. De Raad werd oorspronkelijk opgericht om het milieu en de bewoners van het Arctisch gebied te beschermen. Toch zijn het juist die landen die nu geld verkiezen boven het klimaat. Van Rusland en China hadden we dit wel kunnen verwachten. Die landen gebruiken nog steeds veel fossiele grondstoffen voor hun industrieën en als exportproduct. Een Scandinavisch land als Noorwegen stelt echter teleur. Noorwegen is de voortrekker bij het opwekken en verbruiken van hernieuwbare energie. Daarnaast zijn de Noren de overige Europese landen altijd een stapje voor met het implementeren van de klimaatdoelstellingen. Toch bezwijken ook zij voor de macht en de winst die er op het spel staat.
De Amerikaanse president Joe Biden heeft alvast een stap in de goede richting gezet. Meteen na zijn eedaflegging liet hij de VN weten dat Amerika opnieuw in het Klimaatakkoord van Parijs zal stappen.
Maar wie heeft nu echt recht op die grondstoffen? Terwijl de grote mogendheden ruziën over wie wat verdient, vergeten ze de inheemse bevolking. De Inuitgemeenschap moet machteloos toekijken hoe haar cultuur samen met het ijs wegsmelt. De dunner wordende ijskap maakt het lastig om veilige jachtroutes te vinden en verandert de migratiepatronen van dieren. Jagen wordt zo moeilijker waardoor ondervoeding bij de Inuit een steeds groter probleem wordt. Dit heeft armoede, alcoholproblemen en hoge zelfmoordcijfers tot gevolg. Ondanks de groeiende inspraak van de lokale bevolking in de Arctische Raad dankzij de Inuit Circumpolar Council (een NGO die 150.000 Inuit vertegenwoordigt) blijft de situatie van de inheemse bevolking toch schrijnend.
Heel wat verschillende niet-gouvernementele organisaties zetten zich al jaren in voor het behoud van het ecosysteem van het Arctisch gebied. Zo hebben activisten van Greenpeace al regelmatig boorplatvormen bezet om energiebedrijven en oliegiganten te boycotten. Niettemin kunnen de kleine mogendheden, die voor hun energiebronnen afhankelijk zijn van landen als Noorwegen, Rusland en de VS, enkel vanaf de zijlijn met gemengde gevoelens toekijken. Nochtans zullen ook deze kleinere landen de negatieve gevolgen moeten ondergaan. De ontginning van al die grondstoffen zou volgens een onderzoek van de Verenigde Naties een enorme impact hebben op het ecosysteem van het Noorpoolgebied en bij uitbreiding de rest van de wereld Kariboes en ijsberen zullen plaats moeten maken voor boorplatformen en ijsbrekers. Is dit waar we naartoe willen? De klimaatopwarming is een ramp. Dat grote mogendheden uit die pijnlijke situatie biljarden winst willen maken, is op z’n minst schandelijk te noemen.
Een jaar na de première van ‘Thin Ice’ is er toch een sprankeltje hoop. De Amerikaanse president Joe Biden heeft alvast een stap in de goede richting gezet. Meteen na zijn eedaflegging liet hij de VN weten dat Amerika opnieuw in het Klimaatakkoord van Parijs zal stappen. Ook Groenland zelf onderneemt actie. Een maand geleden heeft de nieuwe groene regering namelijk beslist de boringen naar olie te verbieden.
Laat de biljarden, die nu nog onder het ijs liggen, voor wat ze zijn. Investeer in hernieuwbare energie om de aarde in stand te houden. Ze heeft ons nog zoveel andere schatten te bieden.
Dit artikel werd gepubliceerd door MIRARI op 11/08/2021
