Emma Lesuis: ‘Reizend ontvlucht ik de rompslomp van het dagelijkse leven’

In 2018 won Lesuis de Roel Verniers Prijs met haar documentaire voorstelling Aardappelbloed. “In de voorstelling toon ik welke impact de geschiedenis heeft op onze samenleving”, stelt Lesuis. “Aardappelbloed gaat over mijn Surinaamse roots. Ik heb een Surinaamse moeder en een Nederlandse vader. Een aantal jaren geleden had ik de idee om terug te gaan naar de plantage van mijn voorouders. Het enige wat ik wist over mijn voorouders was de naam, Zaïre Deimveld. Deimveld is ook de achternaam van mijn moeder. Als je Deimveld omdraait is het veldmeid. Dus een echte slavennaam.”

Mijn land, mi gron

HR-bureau Amplo en het TheaterFestival bekroonden Lesuis met een coproductiebedrag van 6000 euro. Met dat prijzengeld kon ze haar documentaire Mijn land, mi gron verwezenlijken. Volgens Lesuis is het verleden erg bepalend in de manier waarop we nu naar elkaar kijken. “Waar kom je echt vandaan? Dat is een vraag die ik regelmatig krijg voorgeschoteld. Ik zeg dan dat ik van Suriname kom, omdat mensen dat graag horen, maar ik ben eigenlijk in Nederland geboren. Mijn moeder is ook geboren in Nederland. Zij was één van de eerste Surinaamse Nederlanders. Mijn familiegeschiedenis maakte me nieuwsgierig om Suriname te ontdekken”, vertelt ze.

De persoonlijke zoektocht naar Lesuis’ familiegeschiedenis vormt de rode draad van Mijn land, mi gron. Ze dook in een verzwegen geschiedenis die haar terugvoerde naar de Surinamerivier en oude plantages. Lesuis bezocht de plantage waar haar voorouders tot slaven werden gemaakt. ‘Ik vertrok naar Suriname met de vraag of ik recht had op een stukje plantage. Het is een heftig proces geweest waar ik met fierheid op terugkijk. Ik kwam terug thuis met meer dan zestig uren beeldmateriaal. Dat moest ik verwerken tot een reportage van 25 minuten voor het tv-programma Vranckx. In Suriname waren er ook ogenblikken dat ik twijfelde aan mezelf . Wat doe ik hier eigenlijk? Waar ben ik naar op zoek?’

Lesuis hoopt met haar persoonlijke documentaire voorstelling kijkers onder te dompelen in haar zoektocht naar zichzelf. “Hopelijk krijgen mensen meer begrip voor elkaar na afloop van de voorstelling. De emancipatie van zwarte mensen vind ik enorm belangrijk”, meent Lesuis. “Ik vraag me af waarom het vandaag de dag nog steeds moeilijk is voor zwarte mensen om een hogere functie te bekleden. In de theatersector zie ik ook weinig diversiteit. Dat zijn dingen die me hard storen.”

Wanderlust

De reismicroben zitten al van kindsbeen in het bloed van Lesuis. “Als kind zat ik bij de verrekijkersclub. In de verrekijkersclub verkenden we telkens een nieuwe cultuur. Zo reisden we in onze verbeelding naar Tibet en ontdekten we de leefgewoontes van de Tibetanen. Dat vond ik heel interessant”, lacht Lesuis. “Ik ben ervan overtuigd dat reizen je rijker maakt. Je wereld wordt nog genuanceerder en nog moeilijker.”

“Het is heerlijk om nieuwe culturen te leren kennen en die naast je eigen geschiedenis en denkkaders te plaatsen.” Vaak trekt ze in haar eentje de wijde wereld rond. “Ik ontmoet mooie mensen met prachtige verhalen en ik vertoef op zulke bijzondere plekken.  Als ik dan terugkom naar Nederland zit ik weer in een totaal, andere wereld. Het is moeilijk om dan aan mijn familie en vrienden uit te leggen welke ervaringen ik heb opgedaan. Die wereld  die je hebt gezien, is moeilijk te omschrijven. Dan kan je proberen met woorden, maar eigenlijk is het onmogelijk.”

Als freelancer en autonoom storyteller zit Lesuis dikwijls achter haar computer om te schrijven. “Thuis werk ik voornamelijk in mijn eentje. Dus vaak is het wel eenzaam. Als ik reis, gooi ik alle deuren open en praat ik veel meer met mensen. Dat is pure ontspanning voor mij. Door te reizen kom ik op nieuwe ideeën en krijg ik veel energie.” Spontaniteit en nieuwsgierigheid typeren Lesuis. “Het maakt mij niet uit wie ik ontmoet, maar ik vind het altijd leuk om met oprechte interesse te luisteren naar verhalen van mensen. In elk moment zit een verhaal. Op reis sta ik helemaal open voor mensen en nieuwe verhalen.”

De gedrevenheid van Lesuis durft ook om te slaan in oververmoeidheid. “Het gebeurt weleens dat ik mezelf voorbij loop. Dat heb ik gevoeld bij het maken van Mijn land mi gron. Veel beelden heb ik zelf  gefilmd, terwijl ik iemand interviewde. Dat was moeilijk en zwaar. Eigenlijk kan je zo’n productie niet in je eentje realiseren, toch doe ik het. Dus ik ben een tikkeltje eigenwijs, maar uiteindelijk slaag ik in mijn opzet”, vertelt ze fier.

Activisme

In 2014 behaalde Lesuis haar Master of Arts in Woordkunst aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Racisme, ongelijkheid en discriminatie zijn belangrijke onderwerpen in haar teksten. Lesuis: “Ik wil lezers aansporen om meer inzicht te krijgen in zichzelf en in de samenleving. De thema’s die ik belicht gaan tot op het bot. Ik wil via mijn pen zwarte mensen enthousiasmeren om zichzelf te laten zien. Op die manier wil ik me verzetten tegen koloniale en conservatieve  standpunten. Ik droom van een wereld waarin activisten niet meer hoeven te strijden voor hun rechten. Een wereld waarin diversiteit en inclusie gerespecteerd worden. Een wereld waarin je mag zijn wie je bent en wie je zou willen zijn.”

“Emma is activistisch op een empathische manier”, beaamt acteur en theatermaker Neal Leemput. Lesuis en Leemput studeerden samen Woordkunst aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. Leemput: “Emma heeft heel wat sterke kwaliteiten. Ze is empathisch, gedreven en kan goed verhalen vertellen. Ze weet ook wat ze wil in het leven. Dat zie ik terug in de verhalen die Emma schrijft. Ze zal nooit op een schreeuwerige manier haar boodschap verkondigen. Waar we wel allebei op moeten letten, is dat we wat vaker onze grenzen mogen aangeven op artistiek vlak. Vaker neen leren zeggen, is best oké. Het is geen schande om even tijd voor jezelf te nemen en al het werk wat te laten rusten.”