OPINIE: F.A.C.T.S: Safety First! Of niet?

Harley Quinns, stormtroopers uit Star Wars en de bendeleden van de dievenbende uit Netflix-reeks Casa del papel: in de centrale zaal kon je je fantasie de vrije loop laten en verkleed als je favoriete personage op de rode loper komen showen. FACTS (Fantasy, Animation, Comics, Toys, Space)  is een jaarlijks evenement rond de popcultuur met meer dan 45.000 bezoekers. Het is de jaarlijkse hoogmis voor iedereen die met fantasy bezig is, of van fantasy houdt, zich graag verkleedt of gewoon eens wil kijken wat er vandaag gebeurt in de wereld van fantasy en animatie. Meer nog: dat zogenoemde cosplayen is voor de fans meer dan een verkleedpartij, voor hen is het een vorm van performance art.

Safe space?

Zoals elke organisator van een massa-evenement moet ook FACTS-organisator Easyfairs zorgen voor een veilig event voor iedereen. Corona vormt daarbij vandaag een van de grootste uitdagingen. Een mondmasker dragen was niet verplicht tijdens het evenement, maar veel bezoekers deden het toch uit zichzelf. Sommigen hadden het zelfs op een ludieke manier in hun outfit verwerkt.  

Maar FACTS kent zo zijn eigen challenges. Op dit soort beurzen zijn er niet alleen fans die verkleed komen paraderen met hun outfit. Hier vind je ook die-hard cosplayers die slachtoffer kunnen worden van seksueel grensoverschrijdend gedrag of standjes die namaakwapens verkopen. (Easyfairs kwam eerder deze maand zelfs  in het nieuws toen het werd vrijgesproken voor de verkoop van namaakwapens op het evenement, nvdr.) Het is dus een moeilijk evenwicht tussen veiligheid voor iedereen en een safe space creëren waar fans en cosplayers zich fysiek en mentaal comfortabel en veilig voelen om hun hobby en passie uit te voeren en beleven.

De organisatoren hadden er goed over gewaakt dat alle regels over de verkoop van nepwapens gevolgd werden, en overal stond aangeduid dat de wapens wel degelijk niet echt waren. Dat weerhield bezoekers er niet van om nepwapens mee te nemen van thuis - ook wapens die eigenlijk niet op het evenement waren toegestaan. Aan de ‘weapon check’-balie in de ruimte tussen de corona-controle en de ingang kon je je wapen laten checken indien je niet zeker was of je er mee binnen mocht. De check was echter wel vrijwillig. Later op de dagen spraken we met mensen die een boksbeugel mee hadden gebracht en een zwaard dat verborgen zat in een wandelstok. Zij waren niet langs de weapon check-balie gegaan.

CONsent

Costumes are not consent: het is de tagline van Geeks for CONsent, de beweging die sinds 2012 wil sensibiliseren rond seksueel grensoverschrijdend gedrag tijdens cosplay en fantasy-evenementen. Overal op FACTS hangen posters die je herinneren aan het feit dat cosplayers gewoon mensen zijn en dus ook als dusdanig willen behandeld worden. Dat je ze dus niet kunt laten samenvallen met het personage dat ze uitbeelden of vertegenwoordigen. 

Dat mensen bewust hun kostuums en cosplays gaan aanpassen om zo'n voorvallen te vermijden is al een teken dat het meer voorkomt dan we zouden denken.

Er zijn veel verhalen van mensen die ongewenst aangeraakt worden tijdens het aanschuiven voor een foto of een meet&greet. De posters scherpen het bewustzijn aan, maar zouden verder moeten gaan dan dat en het bystander effect doorbreken: (seksueel) grensoverschrijdend gedrag is niet de verantwoordelijkheid van het slachtoffer. Een meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag zou ook al helpen. Dat is er vooralsnog niet op FACTS. Vaak weten mensen niet wat ze moeten doen nadat ze het slachtoffer zijn geworden, en laten het dan maar zo. Ze zijn vaak ook bang dat ze niet ernstig genomen zullen worden.

Wie de discussies online in de cosplay-en fantasywereld wat volgt, ziet dat er van alles aan het bewegen is, en dat mensen wel degelijk bezig zijn met de thema’s, en al zeker met alles wat te maken heeft met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dankzij bewegingen als Geeks for CONsent zijn er dingen bespreekbaar geworden die vroeger niet eens de oppervlakte halen. Er moet nog veel gebeuren, maar we zijn op goede weg.