Tienerprostitutie: 'Jonge meisjes staan binnen 48 uur online om hun eerste klant te ontvangen'

Tot maart 2017 streed Maarten Sobrie tegen tienerprostitutie. Hij werkte als referentiemagistraat voor mensenhandel en -smokkel aan het parket van Antwerpen. Vandaag houdt hij zich bezig met terrorisme.

Wanneer spreken we over mensenhandel of mensensmokkel?

MAARTEN SOBRIE: Mensenhandel is een misdrijf waarbij de dader het slachtoffer herleidt tot een economisch product en uitbuitingsmechanismen hanteert. De twee belangrijkste vormen van mensenhandel zijn economische en seksuele uitbuiting.

Een mensensmokkelaar zal mensen zonder legaal verblijfsrecht transporteren met het oog op geldgewin. Het meest gekende voorbeeld daarvan is de bootvluchteling die via de Middellandse Zee naar Europa wordt gesmokkeld, of de vluchtelingen die in de laadbakken van vrachtwagens naar hier komen. Andere, minder gekende voorbeelden zijn die van iemand die zijn huis verhuurt aan iemand die illegaal in het land verblijft. Voor deze cases is de wet milder, omdat er sprake is van een humanitaire insteek.

U streed twee jaar lang tegen tienerpooiers. Bestaat er - afgezien van de leeftijd - een verschil tussen gewone prostitutie en tienerprostitutie?

SOBRIE: Het landschap van de prostitutie is heel divers. Je hebt de meisjes in het Schipperskwartier in Antwerpen. Zij kunnen rekenen op een uitgebreid juridisch kader om hen te beschermen: een strenge reglementering rond brandveiligheid, aanmelding, identiteitscontroles...

Daarnaast heb je vrouwen die in de verdoken prostitutie werken. Daar zitten ook soms meisjes zonder wettige papieren tussen.

En dan heb je nog straatprostitutie. Hiervoor heerst er in Antwerpen een nultolerantie.

Tienerprostitutie is nog iets anders. Het verschil met de verdoken - en straatprostitutie is eigenlijk niet zo groot. Je hebt hier te maken met de meest kwetsbare meisjes waar misbruik van wordt gemaakt.

Volgens u heeft het internet tienerpooiers bijna vrij spel gegeven.

SOBRIE: Vroeger waren tienerprostituees vooral buitenlandse minderjarige meisjes die op straat tippelden. Nu hebben we te maken met een ander fenomeen. Elk meisje kan nu zelf, of onder invloed van haar pooier, een foto van zichzelf op het internet plaatsen et voilà, je bent klanten aan het werven. Het gaat vaak om heel kwetsbare en veel te jonge meisjes die in zo'n netwerk terechtkomen.

Wie zijn deze meisjes?

SOBRIE: Meestal gaat het om meisjes die in de puberteit zitten en van nature een drang hebben om foute dingen te doen. Het zijn doorgaans kinderen zonder sociaal vangnet. Ze voelen zich verloren en hebben nauwelijks liefde of warmte gekend. We zien dat ze vaak uit een jeugdinstelling komen. Ze kunnen moeilijk neen zeggen, zijn impulsief en beïnvloedbaar. Als er dan een loverboy langskomt die zegt dat ze mooie ogen hebben, zijn ze meteen verkocht. Tienerpooiers maken genadeloos misbruik van hun zwaktes en kwetsbare positie. Voeg er nog een portie zware alcohol, cocaïne en wiet aan toe en die meisjes hebben helemaal geen weerstand meer. De daders kunnen dan doen wat ze willen.

Kun je de pooiers ook in een categorie onderbrengen?

SOBRIE: Ja. Die tienerpooiers hebben meestal buitenlandse roots, maar zijn wel altijd hier opgegroeid. We hebben zo een reeks daders gevat die uit ex-Joegoslavië kwamen, en ook een aantal die uit Noord-Afrika afkomstig waren.

Vaak gaat het om jongens tussen de 18 en 25 jaar. Ze hebben een mislukte school- of professionele carrière achter de rug, zijn werkloos en leven van een leefloon. Hun maatschappelijke falen proberen ze te compenseren met een dure - vaak gehuurde - auto, gel in hun haar, een leren jasje en een beetje succes op sociale media als rapper of zo.

Is geld het enige motief?

SOBRIE: Neen. Wie geld wil verdienen, slaat zijn slag beter in de volwassen prostitutie. Heel rijk word je van dit soort uitbuiting niet. Het geld geven de pooiers integraal weer uit aan cocaïne, alcohol of aan een veel te dure jas. Waarom ze het doen, blijft voor ons ook een vraagteken. Van een drugdealer kan je duidelijk zeggen dat die het voor het geld doet. In de tienerprostitutie kicken pooiers vaak op machtsmisbruik. Ze willen dat een meisje aan hun voeten ligt.

Volgens mij is het eigen aan tienerpooiers om zo'n feiten te plegen. Niet iedereen kan dat. Het vraagt een groot ego, in combinatie met een gebrek aan empathie. Vaak komen ze uit patriarchale families, waar meisjes snel decadent gevonden worden. In hun ogen zijn weggelopen meisjes decadente vrouwen. En decadente vrouwen, daar mag je mee doen wat je wil. Dat is hun mindset. Ze hebben geen enkele morele terugkoppeling naar hun eigen handelen.

Pooiers en slachtoffers hebben dus een zeer verschillend profiel. Hoe vinden de daders hun slachtoffers?

SOBRIE: Als je wegloopt, kom je vaak terecht in de foute buurten van Antwerpen. De meisjes gaan naar wijken waar 's nachts alles nog open is. De jongens die daar rondhangen zie je de volgende ochtend niet op de schoolbanken. Die meisjes komen dus al snel terecht bij de verkeerde jongens. Het kan ook zijn dat ze omgaan met bepaalde vriendinnen die als tussenpersoon werken voor de pooiers.

Hoe lang duurt het voor een pooier zo'n meisje in zijn macht heeft?

SOBRIE: Dat varieert een beetje. Het is in ieder geval veel geëvolueerd. Vroeger zagen we dat een loverboy vaak maanden of een jaar investeerde om een meisje in zijn macht te krijgen. Vandaag spreken we over 24 uur of twee dagen. Het internet heeft alles versneld. Meisjes zonder enige seksuele ervaring staan binnen 48 uur online om hun eerste klant te ontvangen.

Hoe vinden jullie die meisjes uiteindelijk terug?

SOBRIE: Het eerste dossier dat we openden was er een van een meisje dat zelf hulp had gezocht bij de politie. Jammer genoeg was zij de enige die spontaan naar de politie is gestapt. Ze had in paniek naar haar moeder gebeld omdat haar pooiers haar hadden opgesloten. De politie heeft haar via dit telefoontje kunnen lokaliseren en bevrijden.

Andere dossiers hebben we dankzij intensief onderzoek van telefoonverkeer kunnen opstellen, en vloeiden voornamelijk uit dat eerste dossier. Die pooiers hadden contacten met andere meisjes en zo kwamen we uit op andere feiten.

Binnen de jeugdzorg zetten we zelf ook onze antennes op. Daar is het soms moeilijk om het probleem op tijd te herkennen. Beroepsgeheim lijkt in de jeugdzorg soms een onoverkomelijke drempel. De justitie heeft veel moeite gestoken in de bewustmaking van het personeel in deze instellingen. Seksuele misdrijven behoren niét tot het beroepsgeheim. Over zo'n misdrijven moeten er altijd aangiftes worden gemaakt.

Welke straf vordert u meestal voor de daders?

SOBRIE: Ik vraag steeds een zware gevangenisstraf. De straf moet altijd in verhouding zijn met de gepleegde feiten. Er zijn weinig zwaardere misdrijven dan mensenhandel met minderjarigen.

Ik hou rekening met twee elementen. In de eerste plaats het profiel van de dader: wie is er in staat om zo'n feiten te plegen? Niet veel mensen kunnen dat, je moet al heel slecht zijn om de meest kwetsbare kinderen zo in het verderf te storten. Ten tweede hou ik ook rekening met de feiten. De schade bij het slachtoffer is immens. Die kinderen hebben trauma's voor het leven.

Toont zo'n dader een vorm van schuldbesef tijdens het proces?

SOBRIE: Ik heb in heel mijn carrière maar één keer gehoord van een dader dat hij spijt had. Alle anderen ontkenden het licht van de zon. Ze leggen vaak de schuld bij het meisje en baseren zich op het gemakkelijke excuus van wederzijdse toestemming. En het is een feit dat de slachtoffers zich nooit zwaar verzet hebben wanneer ze met een klant seks moesten hebben. Maar dat komt omdat ze helemaal in de macht van de pooier zaten. Maar we kunnen ze wel aanklagen voor de manier waarop ze zijn omgegaan met hun slachtoffer. Anderzijds hebben de daders ook nooit hoger beroep aangetekend. Dat wil zeggen dat ze akkoord gaan met de straf. Ze spelen het gewoon hard.

Zijn er nog andere spelers in deze problematiek?

SOBRIE: Ja, we proberen hoteluitbaters hierop attent te maken. In de normale hotels is dat normaal gezien geen probleem, maar er zijn wel een aantal rendez-vous hotels of low budget hotels achter het Centraal Station waar een kamer wordt gehuurd op naam van een meerderjarige. Via de achteringang worden er dan bijvoorbeeld twee tienermeisjes naar binnen geloodst. Het is niet altijd even gemakkelijk om hierop in te spelen.

Wat gebeurt er met de klanten van tienerprostitutie tijdens het proces?

SOBRIE: Klanten zijn niet altijd expliciet op zoek naar minderjarige meisjes. Die meisjes worden ook aangeboden als zijnde meerderjarig. De klanten zijn dus geen pedofielen. Ze zijn niet op zoek naar seks met een kind en schrikken soms nadien van de echte leeftijd van de prostituee.

Er bestaan echter wel uitzonderingen. We hebben als openbaar ministerie twee klanten vervolgd die uit waren op seks met een minderjarige. Een daarvan kwam tot twee keer toe terug en betaalde 800 euro voor een paar uur. Wie de prijzen kent, weet dat dat veel te veel is. Die man wist dus heel goed dat hij voor een minderjarige aan het betalen was.

Wat kan er beter in de toekomst?

SOBRIE: Ook in de toekomst zal tienerprostitutie blijven bestaan. Alle tieners kunnen een selfie nemen en die online zetten en zich voordoen als meerderjarige. We hebben preventief al vaak geprobeerd om sekssites te reguleren. Binnen justitie blijft het moeilijk om op dat vlak dingen in beweging te zetten. We hebben wetgevers nodig. En dan nog zal dat geen zaligmakende oplossing zijn. Tienerpooiers zijn namelijk ook actief op andere kanalen, waaronder Facebook. Maar de regulering van sekssites zou ervoor kunnen zorgen dat we een voorlopige en tijdelijke zege optekenen tegen tienerprostitutie.