In Pakistan behoren transgenders nog steeds tot een gemarginaliseerde groep in de samenleving. Elke dag is een strijd voor basisrechten. Ook de Pakistaanse media hebben boter op het hoofd. Ze berichten vaak in zeer negatieve termen over transgenders en zorgen zo mee voor de massale discriminatie van de bevolkingsgroep. Toch zijn er ook succesverhalen. Een daarvan is dat van Nisha Rao (28), ’s lands bekendste advocate en transgenderactiviste.
Nisha Rao werd geboren in Lahore in een islamitisch gezin en ging daar naar een privé-school. Op haar veertiende besefte ze al dat ze anders was dan haar klasgenoten. Nog eens vier jaar later besloot ze om het ouderlijke huis te verlaten en in Karachi met een schone lei te beginnen. Daar vond ze haar toevlucht in de transgendergemeenschap.
Overdag bedelen, ’s nachts studeren
Ik ontmoet Nisha Rao in de Pakistaanse stad der lichten, Karachi, in de tuin van haar begeleidster en coördinator, die haar bijstaat tijdens dit interview. “Alleen met haar erbij voel ik me echt veilig,” zegt ze. “Samenwonen in een gemeenschap is sowieso al veiliger dan er alleen voor te staan. Maar voor transgenders is niets zeker. Zelfs als we ons verenigen, zijn we niet altijd veilig. De wijken waar we wonen zijn gekend en we worden vaak lastiggevallen en aangerand.”
Toen Rao arriveerde in Karachi en opgenomen werd door de transgendergemeenschap kreeg ze al vrij snel het ontnuchterende advies: om geld te verdienen als transgender zijn er slechts twee mogelijkheden: sekswerker worden of bedelen. Ze koos voor het tweede. Overdag bedelde ze in de straten van Karachi en ’s nachts ging ze naar de universiteit, waar ze rechten studeerde. “Het was een hard leven,” zegt ze. “Transgenderbedelaars hebben het echt niet gemakkelijk in Pakistan. Ze worden bijna altijd opgepakt door de politie en vaak wordt er zelfs een klacht tegen hen ingediend. Ze worden ook zeer gewelddadig behandeld.”
"Een van de meest hardnekkige vooroordelen over transgenders is dat er zogenaamde “echte” en “valse” transgenders zijn."
Maar Nisha Rao zette door. In 2018 behaalt ze haar diploma van Bachelor in de Rechten aan de Universiteit van Karachi. “Tijdens mijn studies was ik al sterk geëngageerd in verschillende non-profitorganisaties die strijden voor gelijke rechten van transgenders in Pakistan. De steun die ik van die mensen heb gekregen heeft me aangezet om mijn eigen organisatie, de Trans Pride Society, op te richten.”
Echte en valse transgenders
Rao’s drijfveer is die van schoonheid en liefde. “Pakistanen beschouwen transgenders niet als mooie mensen. Ik heb respect voor anderen, werk hard om een betere samenleving te creëren en dat in naam van de liefde. Toon respect voor transgenders en wees begripvol. Er heerst een misverstand in onze maatschappij dat zij door hun eigen keuze een derde geslacht hebben, maar dat is verre van de realiteit. Een derde geslacht kan aangeboren zijn en transgender zijn is niet altijd een keuze. Een van de meest hardnekkige vooroordelen over transgenders is dat er zogenaamde “echte” en “valse” transgenders zijn. Dat is een grote fout. Alle transgenders moeten gelijk behandeld worden en deel uitmaken van de maatschappij.”
Noodlijn
“Het probleem - of een van de vele problemen - van de transgendergemeenschap is dat de mensen die er deel van uitmaken, zich niet bewust zijn van hun rechten en plichten. Het is aan mensen zoals wij om de moed te hebben om hen die informatie te bezorgen”, zegt Rao. “Er bestaat bijvoorbeeld een noodlijn voor transgenders waar ze naar kunnen bellen om de hulp van politie in te schakelen als ze lastiggevallen worden. Helaas weet niemand in de transgendergemeenschap dat die noodlijn bestaat. Trans Pride Society biedt ook voedsel aan transgenders in nood, heeft plannen om een rusthuis te bouwen voor oudere transgenders en wil in de toekomst deur-aan-deur sensibiliseringscampagnes voeren. We bieden nu al elke vrijdag een gratis lunch aan voor transgenders in moeilijke situaties.”
"Transgenders geraken in Pakistan nog steeds niet aan werk, en verdienen geld door op trouwfeesten te dansen of met sekswerk."
In 2018 nam het Pakistaanse parlement een wet aan die transgenders toestond hun geslacht te veranderen. Die historische gebeurtenis gaf transgenders fundemantele rechten. Onder andere activist Mehlab Jameel, speelde een grote rol in het doorvoeren van de wet. Het maakte Pakistan tot het allereerste Aziatisch land dat de zelfperceptie van genderidentiteit wettelijk erkent. De Transgender Person (Protection of Rights) Act geeft transgenders de vrijheid om hun geslacht te bepalen en hun identiteit officieel te maken op hun wettelijke documenten. De wet verbiedt ook alle vormen van discriminatie tegenover hen in openbare plaatsen, werkomgevingen en scholen.
…of toch niet?
Het oorspronkelijke wetvoorstel uit 2017 was echter helemaal anders dan de versie die er uiteindelijk in 2018 is gekomen. Het eerste wetsvoorstel was gebaseerd op de geslachtsdelen en stelde dat artsen, rechters of psychiaters konden beslissen of iemand transgender is of niet. Activiste Mehlab en haar collega’s moesten daarop bewijzen dat dergelijke medische onderzoeken in strijd zijn met de mensenrechten. De activisten hielden bijeenkomsten met transgemeenschappen en voormalig senator Farhatullah Babar om een wijziging in het wetsvoorstel te bewerkstelligen. Het hooggerechtshof beloofde zelfs dat het transgenders een volwaardige job zou bieden.
Nog steeds discriminatie
De historische wet biedt transpersonen dan wel formele gelijkheid, de inhoudelijke gelijkheid is nog ver weg. De grootste uitdaging ligt dan ook niet in het aanpassen van het wettelijk kader. Het zijn vooral de culturele en infrastructurele veranderingen die noodzakelijk zijn om transgenders een waardige plaats in de samenleving te geven. “De wet is een mooie eerste stap naar emancipatie, maar wordt jammer genoeg nog steeds niet geïmplementeerd,” zegt Nisha Rao. “Het is een positief begin dat wij onze eigen identiteit krijgen, maar er is nog ruimte voor verbetering. Er is nog steeds een gebrek aan respect vanuit de Pakistaanse maatschappij naar transgenders. De eerste stap is de mensen sensibiliseren en voor te lichten. Het wetvoorstel beweert dat er geen sprake van discriminatie mag zijn in openbare plaatsen, maar daar merk je niets van. Hetzelfde geldt voor de volwaardige banen. Transgenders geraken in Pakistan nog steeds niet aan werk, en verdienen geld door op trouwfeesten te dansen of met sekswerk”, aldus Rao.
Niemand wil ze begraven
“In Pakistan wordt in het onderwijs heel weinig aandacht besteed aan transgenders,” zegt Rao. “Het thema komt niet op de radar, en dat is zorgwekkend . Mijn campagnes spelen ook daarop in. Ik wil meer bewustwording creëren in de samenleving.”
Nisha wil nog veel bereiken met haar organisatie en wil alle transgenders in Pakistan een volwaardige positie geven. “We evolueren stapsgewijs naar de juiste richting. Onze organisatie biedt bijvoorbeeld naaiworkshops aan. Dat zorgt ervoor dat transgenders jobs kunnen vinden die in hun interesseveld liggen. Maar het is nog een lange strijd, want als een transgender bijvoorbeeld overlijdt, aanvaardt niemand hun dode lichaam. Zelfs hun eigen familieleden niet. Daardoor moeten wij geld lenen en extra kosten maken om hen te begraven. Mensen weigeren ook het religieus islamitisch gebed voor de overlijdenen te verrichten als het om transgenders gaat. Zelfs na hun dood blijft de discriminatie hen achtervolgen.”
Nisha Rao is nu misschien wel de allereerste Pakistaanse transgenderadvocate, haar ambities reiken verder. “Ik wil de eerste transgenderrechter van het land worden,” zegt ze. Rao blijft dus vechten voor gelijke rechten van transgenders in de Pakistaanse samenleving. “Ik heb veel moeilijkheden doorstaan tijdens mijn studies. Ik weet hoe het voelt om niet aanvaard te worden. Ik wil niet dat andere transgenders hetzelfde moeten meemaken.”
Dit artikel werd gepubliceerd door De Wereld Morgen op 16/04/2021
