Precies vijf jaar geleden schreef De Standaard "Franse verkiezingscampagne kleurt patriottisch". 'L’identité nationale', traditioneel een rechts verkiezingsthema, werd toen ook door de socialisten op de agenda gezet. Tijd om op te meten hoe sterk rood-wit-blauw de verkiezingscampagnes in 2012 kleuren.
In 2007 verbaasde Ségolène Royal, de toenmalige socialistische presidentskandidate, vriend en vijand door zich aan een nationalistisch getinte campagne te wagen. Ze riep elke Fransman op om de nationale driekleur in huis te halen en speelde tijdens haar toespraken meermaals het volkslied af. Het was alsof ze een lans brak voor een republikeins patriottisme.
Dat vond ook haar tegenkandidaat Nicholas Sarkozy. De centrumrechtse politicus repliceerde ironisch dat hij blij was zijn socialistische tegenkandidate de weg te hebben getoond naar republikeinse thema’s. Sarkozy zette eveneens sterk in op het Franse nationaliteitsgevoel door zijn hele campagne door met 'l’identité nationale' te dwepen.
Patriot Hollande
Vijf jaar later draaien de campagnes voor de presidentsverkiezingen in Frankrijk terug op volle toeren. De socialistische kandidaat met wie Sarkozy dit keer de degens kruist, is François Hollande. Toespraken waarin Hollande uitroept 'Oui! Je crois au patriottisme' doen vermoeden dat ook deze socialist kiest voor een nationalistisch discours.
Het patriottisme van Hollande is echter niet hetzelfde als dat waarmee Royal in 2007 de Franse kiezer probeerde te overtuigen. Integendeel, Hollande liet eerder optekenen dat het debat van vandaag niet draait om symbolen als de Franse vlag of 'la Marseillaise'. Patriottisme betekent voor de PS-socialist een toestand van eendracht die alle Fransen aanbelangt: "Fransman zijn, dat komt eigenlijk neer op een harmonie. Nooit op een ontkenning, een uitsluiting of een afsluiting. Het is geen kwestie van wij, Fransen, tegen de buitenlanders."
Never change a winning term
Sarkozy gaat ondertussen verder op het elan van de 'nationale identiteit'. De door de president veelgebruikte term komt in zijn visie neer op een vraag van migratie. "Frankrijk blijft een open land, dat is conform de traditie", zegt hij. "Maar het land kan geen visies worden opgelegd die absoluut tegenstrijdig zijn met zijn waarden. Wie de Republiek niet respecteert, is niet welkom."
Voor de huidige verkiezingen trekt Sarkozy dus opnieuw de kaart van het patriottisme. Anders dan vijf jaar geleden is er dit keer een grondig verschil in de manier waarop het begrip door beide zijden van het politieke spectrum wordt ingevuld.
Xenofoob
Patriottisch gedachtegoed en bijhorende symboliek zijn nochtans niet volledig onbezoedeld. Na mei ’68 kwam de kritiek dat 'la Marseillaise' racistisch zou zijn, met zinsneden waarin gevraagd wordt dat 'onzuiver bloed onze akkers doordrenkt'. In 2001 werd het volkslied nog hevig uitgefloten bij een voetbalmatch door Fransen van Noord-Afrikaanse origine.
De in Brussel wonende Fransman Lionel Le Bot bevestigt: "Aan de term 'nationale identiteit' hangt een xenofoob geurtje." En wat met het symbool van de Franse vlag? "In Frankrijk hangt niemand die vlag uit", zegt hij. "Als je hem uithangt, word je meteen gelinkt met het extreemrechtse FN van Marine Le Pen." Al wijst hij er fijntjes op dat er één uitzondering bestaat: "Als 'les bleus' wereldkampioen worden, dan mag je de driekleur wel uithangen natuurlijk!"
© 2012 - Koekje bij de koffie - Griet Ryckeboer
