Wat staat er allemaal op onze identiteitskaart?

De naam bestaat uit een gekozen voornaam en een achternaam die je sinds 1 juni 2014 zowel van de vader als van de moeder kan overnemen. Bovendien is een dubbele achternaam mogelijk door dezelfde wet van 2014. In geval van onenigheid krijgt een kind de achternaam van de vader en de moeder in alfabetische volgorde.

Naamsverandering van de voornaam verloopt eenvoudiger dan bij de achternaam en gebeurt via de burgerlijke stand van de gemeente waarin je woont. Toch gelden bij zowel verandering van de voornaam als van de achternaam voorwaarden en is naamsverandering niet erkend als een recht maar als een gunst. Wanneer je een genderidentiteit ervaart die niet overeenkomt met het geslacht van je voornaam of je je schaamt omwille van je voornaam, dan heb je aanvaardbare redenen voor wijziging van de voornaam. 

Belgische identiteitskaarten bevatten een rijksregisternummer. Dat is een unieke cijfercombinatie die samengesteld wordt op basis van de geboortedatum, het geslacht en een reeks controlecijfers.

De eerste cijfercombinatie telt zes cijfers en bestaat uit de omgekeerde geboortedatum. Daarna volgen drie cijfers die afhankelijk zijn van het juridisch geslacht. Bij personen die het juridisch mannelijke geslacht hebben is deze cijfercombinatie oneven en bij vrouwen even. De laatste twee cijfers dienen als een controlegetal en worden berekend op basis van de negen voorgaande cijfers.

Zowel houders van de Belgische nationaliteit als personen die ingeschreven zijn in het vreemdelingen- of wachtregister ontvangen een rijksregisternummer.

Genderidentiteit en juridisch geslacht zijn verschillende begrippen. Er bestaan nog altijd misvattingen over hun betekenis. Genderidentiteit duidt op het geslacht waarmee een persoon zich identificeert en de psychologische beleving van dit geslacht. Het juridisch geslacht daarentegen verwijst naar de biologische geslachtskenmerken die de persoon bij de geboorte heeft. Vanwege de transgenderwet kan je het geslacht laten aanpassen en hierbij hebben de biologische geslachtskenmerken geen invloed. Wel blijft de tweedeling man/vrouw op de nieuwe Belgische identiteitskaart staan. Volgens juridisch expert Pieter Cannoot heeft de geslachtaanduiding alleen in de medische wereld een belang en is deze op de identiteitskaart overbodig.

De geldigheidsduur van de identiteitskaart is afhankelijk van de leeftijd waarop je de kaart aanvraagt en bedraagt zes, tien of dertig jaar. 

Je pasfoto dient overeen te stemmen met een aantal voorschriften. Die zijn samengevat op de website van de Federale Overheidsdienst Binnenlandse zaken. Religie maakt deel uit van jouw identiteit en de Belgische overheid houdt hier rekening mee bij de vereisten waaraan je pasfoto behoort te voldoen. Belgische burgers mogen hoofdoeken op de pasfoto dragen wanneer die het gezicht niet bedekken. Bovendien kunnen medische aandoeningen uitzonderingen vormen op de vereisten voor de pasfoto.

Identiteitsgegevens worden door de Belgische overheid beveiligd aan de hand van PIN- en een PUK-code. De codes geven de burger toegang tot zijn gegevens in het Rijksregister. Louter bevoegde instanties hebben toegang tot die gegevens. Naast algemene persoonsgegevens, zoals het juridisch geslacht, de geboortedatum en de naam, slaat het Rijksregister biometrische gegevens op. Dat zijn lichamelijke kenmerken van de burger die uniek zijn en een alternatieve identificatiemethode voor wachtwoorden en codes mogelijk maken. Vingerafdrukken, gezichtsherkenning op basis van de pasfoto en handtekeningen belemmeren mogelijke identiteitsfraude. 

‘Look-a-like-fraude’ is een reëel probleem en is eenvoudiger toepasbaar dan paspoortvervalsing. Enkele lichamelijke gelijkenissen kunnen dan voldoende opwegen tegen de afwijkingen ten opzichte van iemands pasfoto. In 2017 waren volgens de Federale Politie 8.461 gevallen van identiteitsfraude bekend in België. In 2018 stelde de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) een wet voor om vingerafdrukken op de elektronische identiteitskaart toe te laten. Niettemin stuit biometrische identificatie op bezwaren van privacy-experten. Ondanks het negatieve advies van de Gegevensbeschermingsautoriteit en het beroep van de private organisatie ‘Ministry of Privacy’ en ‘de Liga voor Mensenrechten’, keurde het Grondwettelijk Hof de wet goed in een arrest in januari 2021. 

Biometrische gegevens zoals vingerafdrukken kunnen niet gewijzigd worden en bieden criminelen de kans om via identiteitsgegevens andere persoonlijke data te bemachtigen. In België kunnen enkel politiediensten en overheidsambtenaren van de Dienst Vreemdelingenzaken en de Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken de vingerafdrukken raadplegen in het kader van fraudebestrijding, terrorisme, de bestrijding van mensenhandel, oplichting, misbruik van vertrouwen, uitvoering van grenscontroles en inbreuken tegen de wettelijke toegang tot het grondgebied. In het geval van de handtekening en de foto op de identiteitskaart is een minder strenge controle van kracht. Burgers kunnen namelijk aan private instanties toegang verlenen tot hun pasfoto en handtekening wanneer deze dit vereisen. Wel zijn de instanties gebonden aan de Europese GDPR-regelgeving en behoren ze die te respecteren.