Zondag vindt al voor de derde keer De Grote Parade van Hart Boven Hard en Tout Autre Chose plaats. “Er zijn wél alternatieven!”, zo klinkt het. Wat maakt dat de burgerbeweging ieder jaar volk mobiliseert voor haar Grote Parade en hoe verhoudt die zich tot politiek (engagement)?
De democratie is ouderwets en ons vertrouwen in politieke partijen zit op een dieptepunt. Het zijn geen hoopgevende boodschappen, maar ze worden wel aangetoond door verschillende onderzoeken. Kunnen burgerbewegingen een sleutel tot succes zijn, om mensen zo opnieuw politiek geïnteresseerd te krijgen? “Onze kracht ligt er net in dat wij geen politieke partij zijn”, klinkt het bij burgerbeweging Hart Boven Hard.
Machtelozer
“Politiek is een smerig spel”, aldus de achttienjarige Nabila op de vraag wat politiek volgens haar is. Andere jongeren, net als Nabila aanwezig op een bijeenkomst voor de J100-top in Antwerpen, beginnen spontaan te applaudisseren, en ze gaat verder: “Het gaat politici alleen maar om hun eigen zakken te kunnen vullen. Niet om de gewone mensen.”
Nabila is lang niet de enige die het niet al te hoog op heeft met de politieke wereld. Cijfers van het Jeugdonderzoekersplatform (JOP) tonen aan dat ruim de helft van alle ondervraagde Vlaamse jongeren tussen de veertien en 31 jaar oud zich “politiek machteloos” voelt, en vindt dat politici onvoldoende naar hen luisteren.
Van alle Belgen heeft minder dan een vijfde vertrouwen in politieke partijen. Met onze schamele achttien procent doen we het nog iets beter dan het Europese gemiddelde, dat op vijftien procent ligt. Tien jaar geleden lagen die percentages nog op dertig procent voor België en achttien procent voor de hele Europese Unie. Die cijfers van Eurobarometer tonen aan dat het vertrouwen in politieke partijen in ons land beduidend sneller en harder achteruit is gegaan dan in veel andere landen. Politicoloog Marc Hooghe wijt dat deels aan de groeiende machteloosheid van de Vlaamse én de federale politiek. Volgens hem proberen die niet alleen telkens opnieuw elkaars vliegen af te vangen, ze worden ook “steeds machtelozer tegenover de grote maatschappelijke uitdagingen”.
Een gekend voorbeeld van die uitdaging én een van de redenen van de algemene daling in het vertrouwen in de politiek is de financieel-economische crisis van het vorige decennium. Studie na studie toont aan dat de steun en het vertrouwen in politici en zelfs de democratie fors zijn gedaald.
Burgerbewegingen
Tegelijkertijd werd de burger plotseling mondiger, ook op veel andere vlakken dan enkel de economie. Mede door de opmars van sociale media kwamen meer en meer mensen met gelijkaardige ideeën samen om hun collectieve boosheid te luchten. Het bleken ook gemakkelijke kanalen om met weinig inspanningen grootschalige straatprotesten te organiseren, die hier en daar uitmondden in burgerplatformen.
Over de hele wereld hebben de burgerbewegingen de afgelopen jaren gefloreerd, met allerlei oorzaken. Black Lives Matter in de VS, de paraplurevolutie in Hongkong en de Indignados in Spanje zijn daar enkele voorbeelden van.
Onvoldoende wisselwerking
Ook in ons land zijn er verschillende burgerbewegingen actief. Eén ervan is Hart Boven Hard. De 26-jarige Antwerpenaar Arno Kempynck is er de enige betaalde werknemer. Ook hem is het succes van burgerplatformen in binnen- en buitenland niet ontgaan. “De politiek begint verder en verder van de mensen te staan. Ze hebben het gevoel geen vat meer te hebben op politiek zoals die nu wordt georganiseerd. Hart Boven Hard is voor mij een manier om die kloof weer te verkleinen. Want momenteel is er onvoldoende wisselwerking tussen die twee actoren, dat staat buiten kijf.”
Hart Boven Hard is inmiddels een vrij bekende organisatie, die aanvankelijk wilde ageren op de besparingen van de regeringen in ons land. “Maar al snel bleek dat we allemaal samen vooral een positief verhaal wilden schrijven en delen. We willen aantonen dat er wél een alternatief is, in tegenstelling tot de regeringsleden die blijven zeggen dat dat niet het geval is. Hart Boven Hard wil iedereen verenigen die gelooft dat het anders en beter kan.”
Is Hart Boven Hard dan antipolitiek? “Nee”, zegt Kempynck stellig. “Wij zijn tegen het huidige beleid. Er is een aantal beslissingen die helemaal niet rechtvaardig en solidair zijn. Hoe nu bespaard wordt op onderwijs en zorg, dat kan niet. Wij vinden net dat er meer geïnvesteerd moet worden in dergelijke sectoren, die mensen verbinden. Er wordt wel geïnvesteerd in nieuwe oorlogswapens, en rijke personen en bedrijven worden met rust gelaten als het gaat over bijdragen leveren. Dus het kan wel anders.”
Geen politieke partij
Volgens Kempynck doet Hart Boven Hard zelfs dagelijks aan politiek – maar niet op de traditionele manier. “Wij bedrijven politiek in een brede zin van het woord, want we willen een andere samenleving. Politiek zou veel participatiever moeten zijn. Democratie is zoveel meer dan elke vijf jaar een bolletje inkleuren. Wij willen burgers mondiger en kritischer maken, zodat de samenleving elke dag meer vorm krijgt. En dat doe je door mensen keer op keer opnieuw samen te brengen en hen aan het woord te laten. Dat gebeurt nu werkelijk veel te weinig. Mensen voelen zich machtelozer dan ooit.”
In Spanje is een deel van de Indignados inmiddels uitgegroeid tot Podemos, de huidige derde grootste politieke partij van het land. Maar volgens Kempynck is dat niet de weg die Hart Boven Hard wil inslaan: “Onze kracht ligt er net in dat we geen politieke partij zijn”, benadrukt hij. “Een politieke partij is meer gericht op partijpolitiek en verkiezingen, en dat is niet wat ons bezighoudt. Natuurlijk kunnen we een waakhond zijn voor politieke partijen, als wij kunnen duidelijk maken dat bepaalde dingen in de samenleving leven en op tafel kunnen leggen. Omdat we bottom-up werken kunnen we onze krachten veel beter en efficiënter bundelen en ons verhaal van een meer solidaire samenleving veel meer en breder verspreiden.”
© 2017 – StampMedia – Jonathan Hendrickx
