Ondanks de eeuwenoude vuurwerktraditie tijdens de jaarwisseling wil bijna 70 procent van de Vlamingen liever een algemeen vuurwerkverbod voor particulieren. En bijna 60 procent van de Vlaamse gemeenten verbiedt inwoners om zelf vuurwerk af te steken op oudejaarsavond. Dat blijkt uit een onderzoek van Oscare vzw, het nazorg- en onderzoekscentrum voor mensen met brandwonden en littekens. Een innovatief, veiliger en diervriendelijker alternatief is intussen bezig aan een opmars.
Vuurwerk tijdens oud en nieuw is bijna niet weg te denken. Maar volgens het jaarrapport van Oscare vzw, het nazorg- en onderzoekcentrum voor brandwonden en littekens, is de meerderheid van de Vlamingen tegen particulier vuurwerkgebruik (69,23 procent). Meer dan de helft van de Vlaamse steden en gemeenten heeft al een verbod (55,91 procent). De vuurwerktraditie gaat al eeuwenlang mee. Toch worden veilige en diervriendelijke laser-, licht- en droneshows steeds populairder.
De veiligheid waarborgen en dierenwelzijn, dat zijn de hoofdredenen waarom Oscare vzw een algemeen particulier vuurwerkverbod in Vlaanderen wil. Tijdens de eindejaarperiode vorig jaar vielen er 168 slachtoffers door vuurwerk. In Nederland, waar vuurwerk populairder is dan hier, waren er 1.253 gewonden en was er 10 miljoen euro aan schade. "Alle Vlaamse gemeenten verbieden vuurwerk doorheen het jaar. Een uitzondering op Nieuwjaar is onlogisch, want de gevaren verdwijnen dan niet. De risico’s nemen zelfs toe door roekeloos gedrag van feestgangers, die onder de invloed van alcohol zijn", zegt Peter Van Rossum, preventieadviseur van Oscare vzw.
Uit het jaarrapport van Oscare vzw valt op dat de jongeren tussen 12 en 18 jaar zich te weinig bewust zijn van de gevaren van vuurwerk. Slechts 22,22 procent is tegen particulier vuurwerkgebruik. Terwijl in de andere leeftijdsgroepen de tegenstanders van particulier vuurwerk sterk in de meerderheid zijn. Daarom lanceert de stad Antwerpen dit jaar een eindejaarscampagne die zich vooral focust op jongeren.
"Een uitzondering op Nieuwjaar is onlogisch. De gevaren van vuurwerk nemen toe door roekeloos gedrag van particulieren, die tijdens de feestdagen onder de invloed van alcohol zijn" - Peter Van Rossum (Oscare vzw)
Mild in West-Vlaanderen, streng in Antwerpen
Ook opvallend is dat veruit de meeste gemeenten die vuurwerk toestaan op oudjaarsavond in West-Vlaanderen liggen. Daar is er in slechts 21,47 procent van de gemeenten een verbod. Dat is bijzonder weinig tegenover de provincie Antwerpen, waar 76,81 procent van de gemeenten vuurwerk verbieden.
Lasers, licht en drones
Een veilig, milieu- en diervriendelijk alternatief voor vuurwerkshows zijn laser-, licht- en droneshows. Die zijn niet nieuw, maar worden wel steeds populairder door innovatieve technologieën. Vooral drone art, de choreografie van dronebewegingen en lichteffecten, wint aan populariteit. Verschillende organisaties en bedrijven over de hele wereld proberen records te breken, nu de technologie steeds beter en beter wordt
In China gebruiken ze al enkele jaren droneshows als vervanging van vuurwerk op nationale festivals. Dat is best opmerkelijk omdat vuurwerk daar nog een grote symbolische waarde heeft. Maar in veel stedelijke gebieden zijn er al sinds de jaren 90 restricties om luchtvervuiling tegen te gaan en veiligheid te verzekeren. De Chinezen zijn daarom pioniers op vlak van drone art. Dat bewees het dronetechnologiebedrijf HighGreat al in 2021 met een show voor de honderdste verjaardag van de oprichting van de Chinese Communistische Partij. Die brak maar liefst vier wereldrecords.
Verschillende organisaties over de wereld implementeren nu ook droneshows voor vieringen en festivals, vaak nog in combinatie met vuurwerk. Drones zijn enorm veelzijdig. Ze kunnen stilstaande beelden vormen, maar evengoed betoverende animaties. Dit jaar stalen ze al de show op onder andere de nieuwjaarshow in Engeland, en de nationale feestdag van de Verenigde Staten. Ook in onze hoofdstad was er voor het eerst een droneshow tijdens de Digitale Lente in maart.
Een blik op de geschiedenis van vuurwerk
Rond 200 voor Christus werd 'Pào Zhú', letterlijk 'barstende bamboe' in Manderijn-Chinees, per ongeluk gecreëerd in het oude China. Dorpelingen gooiden bamboe op een vuurtje en dat zorgde voor explosies en geknetter. Zo ontstond het eerste rotje. Volgens legendes zouden de bamboebommetjes vanaf dan ieder jaar gebruikt worden op het Lentefestival. De oude Chinezen geloofden namelijk dat kwaadaardige geesten bang waren van lawaai en vuur.
Eeuwen later dook tijdens de Tang-dynastie (618 – 907) het buskruit voor het eerst op. Wie het heeft uitgevonden en waar, is niet helemaal zeker. De meeste legendes vertellen dat een Chinese alchemist salpeter, zwavel en houtskool - de hoofdingrediënten van buskruit - mixte in een poging om een levenselixir te creëren. Aan dat verhaal ontleent het wel de naam ‘Huǒ Yào’, wat letterlijk ‘vuurmedicijn’ betekent. De Chinezen waren sowieso de eerste grootgebruikers van buskruit. Ze stopten het onder andere in bamboe, dat ondertussen al werd gebruikt voor hun vele volksfeesten.
Een paar decennia later, tijdens de Song-dynastie (960 – 1279), werd de bamboe vervangen door de rode papieren hulzen die we nu nog kennen. De kleur rood symboliseert geluk. Buskruit werd die periode ook volledig voor militaire doeleinden gebruikt, wat geen verrassing was. De Chinese keizers hielden namelijk van gebied veroveren. In die context ontstonden de eerste vuurpijlen, die boogschutters de lucht in schoten tijdens veldslagen en vieringen. Vuurwerk was geboren, maar dat was verre van de vorm die we vandaag kennen.
In de dertiende eeuw kwam vuurwerk, via handelsreizigers, terecht in Italië en van daaruit ging het naar de rest van Europa. De Italianen werden al snel pioniers in pyrotechnieken en verbeterden het vuurwerk. Zij creëerden en verspreidden ook de eerste artistieke vuurwerkshows. Die waren eerst nog privé voor de adel en de elite. Na experimenten met verschillende metalen in 1830, was dan eindelijk ons modern vuurwerk in kleur geboren. Rond die periode werd het ook steeds vaker gebruikt om volksfeesten zoals Nieuwjaar te vieren.
