Internationale Mannendag: waarom ook mannen een eigen dag verdienen

De ‘International Men’s Day’ (IMD) ontstond in 1999 op de Caraïbische eilandnatie Trinidad en Tobago als een idee van geschiedenisdocent Jerome Teelucksingh. Ondertussen groeide de dag uit tot een internationale bewustmakingsdag. Het doel is onder meer om positieve mannelijke rolmodellen en gendergelijkwaardigheid te promoten, om de positieve impact van mannen op de maatschappij te vieren en om het fysieke en mentale welzijn van mannen te bespreken. 

Een aantal welzijnsproblemen hangen namelijk sterk samen met het mannelijke geslacht. Zelfmoordcijfers liggen bij mannen vaak hoger dan bij vrouwen. Mannen leven gemiddeld ook 4 à 5 jaar minder lang dan vrouwen. En hoewel vrouwen vaker het slachtoffer zijn van huiselijk geweld, weegt het taboe meestal nog zwaarder op de schouders van de grote minderheid mannelijke slachtoffers. 

Volgens cijfers in het Epidemiologisch Rapport 2019 van het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) waren in 2017 71 procent van de Vlaamse suïcideslachtoffers mannen. Met het Epidemiologisch rapport verzamelt het VLESP de recentste cijfers over geestelijke gezondheid suïcide, suïcidepogingen en suïcidale ideatie (zelfmoordgedachten, nvdr.) in Vlaanderen.  

Voor mannen tussen de 15 en 54 jaar betekent suïcide zelfs de meest voorkomende doodsoorzaak in Vlaanderen, hoewel het probleem ook in andere leeftijdsgroepen aanwezig is. Het aantal pogingen ligt wel hoger bij vrouwen, maar mannen gebruiken meestal dodelijkere methoden. Daardoor ligt het aantal overlijdens door suïcide hoger bij mannen.

Suïcide heeft altijd verschillende oorzaken. Voor mannen spelen een aantal extra factoren mee die de hogere cijfers in vergelijking met vrouwen kunnen verklaren. Tegenvallers op economisch vlak wegen bijvoorbeeld zwaarder op mannen en ze ervaren een hogere drempel om psychologische hulp te zoeken. Daarnaast zijn mannen van middelbare leeftijd in het algemeen minder sociaal geïntegreerd, kunnen ze minder op sociale steun rekenen en voelen ze zich meer emotioneel geïsoleerd dan vrouwen. 

De Zelfmoordlijn 1813 wijst daarom op een aantal aandachtspunten bij zelfmoordpreventie. De sociale integratie van mannen zou beter moeten en emoties zouden veel bespreekbaarder moeten worden. Daarnaast moet ook het taboe op psychologische hulp sneuvelen, zodat mannen gemakkelijker de stap kunnen zetten naar een psycholoog of therapeut.  

Wie vragen heeft over zelfmoord kan altijd terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 of op de website www.zelfmoord1813.be. Jongeren kunnen voor mentale en andere problemen steeds gratis en anoniem hulp zoeken bij Awel, ofwel via het nummer 102 ofwel via de chat op www.awel.be.

Ook maatschappelijke verwachtingen lijken een rol te spelen bij veel aan mannen gerelateerde problemen. Mannen moeten nog meer aan hun traditionele rolpatronen voldoen dan vrouwen. Daarin moeten jongens vooral sterk zijn en mogen ze niet openlijk hun emoties beleven. “Mannen hebben eigenlijk nog geen emancipatiestrijd gestreden,” aldus Julie Van Garsse, stafmedewerker van de progressieve vrouwenbeweging Zij-kant.

Van Garsse haalt het voorbeeld van geboorteverlof aan. Vrouwen kunnen op vijftien weken zwangerschapsverlof rekenen. Mannen kunnen als partner slechts tien dagen (vanaf 2021 vijftien dagen en vanaf 2023 twintig, nvdr.) ouderschapsverlof opnemen bij de geboorte van hun kind, hoewel veel mannen wel meer voor de zorg van hun pasgeboren baby willen instaan. “Ouderschapsverlof is dan ook nog eens een recht, geen plicht. De werkgever kan het nog altijd weigeren,” vertelt Van Garsse, “Veel werkgevers zullen het niet expliciet zeggen, maar veel van hen vinden de zorg voor kinderen nog altijd een vrouwenzaak.” 

Het onderwijs en opvoeding kunnen helpen om de genderstereotypen te doorbreken. Alleen is er nog werk aan het pedagogische materiaal dat nu op scholen circuleert. Handboeken associëren bepaalde onderwerpen of taken nog altijd met jongens of meisjes en tonen meestal eerder traditionele gezinnen. Leerkrachten gaan jongens en meisjes in de les (onbewust) gaan opdelen waar dat in principe niet zou moeten.   

Over opvoeden en papa zijn heeft Wim Schotsmans heel wat te vertellen. Samen met nog een aantal andere vaders werkt hij mee aan Vaderklap, een blog waarop papa’s hun verhalen over het vaderschap kunnen delen. “Pieter Declercq en Dimitri Desender, de oprichters van Vaderklap, stelden vast dat er een gigantisch aanbod was aan mamablogs, maar geen blogs die zich specifiek op vaders richtten,” vertelt Schotsmans. 

Ondertussen groeide Vaderklap uit tot meer dan een blog. Zo is er nu ook een podcast, een magazine en ook een jaarlijkse ontmoetingsdag Vaderklapdag. En de vraag is groot, hoewel vaders niet zo snel over hun kinderen lijken te praten. “Mama’s gaan over het algemeen heel snel in gesprek over de kinderen. Een groep vaders praat meer over het werk en gaat niet zo snel raad aan elkaar vragen als het over de kinderen gaat. Dat heeft volgens mij te maken met de traditionele opvattingen over vaders en moeders.” 

Bij de gesprekken van Vaderklap komen een aantal onderwerpen vaak terug. Zo gaat het onder meer over ouderschapsverlof. Neem je als vader die dagen volledig op of schik je je toch naar de wensen van je baas en neem je niet alle dagen op? Ook scheidingsverhalen en de daarbij horende voogdijproblemen passeren de revue. Het theoretische uitgangspunt bij scheidingen is een gelijke verdeling van het ouderschap. Alleen vertellen sommige vaders dat moeders, afhankelijk van de rechter en de regio, soms sneller extra dagen in de voogdijregeling krijgen toegewezen.  

Ook de betrokkenheid als vader bij een zwangerschap en geboorte komt geregeld ter sprake. “Vaders hebben soms het gevoel aan de zijlijn te staan toekijken, maar veel vaders willen wel echt betrokken zijn.” Voor vaders ligt er weinig specifieke informatie bij gynaecologen of vroedvrouwen. Papa’s merken ook dat in de wachtkamer soms enkel mannen te zien zijn op posters over het shakenbabysyndroom of partnergeweld. 

Daarom maakte Vaderklap een eigen poster die een positief beeld over het vaderschap uitdraagt. Schotsmans merkt in het algemeen ook een kentering in de maatschappij, waarbij mannen meer en meer een gelijkwaardige en zorgende positie in het gezin innemen. “Dat zouden we heel graag willen, maar je moet als man ook die stap zetten. Je moet die rol ook effectief vragen en opnemen,” aldus Schotsmans.  

“Voor mij mag er veel meer campagne gevoerd worden voor Internationale Mannendag, want ik wist eigenlijk niet wat die dag precies inhield. Als die problemen zo groot zijn, moeten die veel meer aandacht krijgen.” 

Mustafa Körükçük, 26 jaar 

“Ik heb zelf als man de indruk dat er nog een groot taboe rust op mentale problemen. Wij mannen reageren vaak met een ‘zet u derover, jong’. Daarom vind ik zo’n mannendag wel goed, omdat het kan helpen dat stigma van de altijd sterke clichéman te doorbreken.” 

Jonathan Cieters, 23 jaar 

“Voor mij mogen we die dag even stilstaan bij mannen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Daar hangt nog altijd een heel groot taboe rond. Het is interessant als Internationale Mannendag draait rond de kwetsbaarheden waar mannen op botsen.”

Meryem El Hahaoui, 26 jaar 

“Ik vind het wel goed dat er een specifieke dag voor mannen bestaat. Zeker omdat de nadruk ligt op onderwerpen die voor mannen niet altijd zo vanzelfsprekend zijn. Ik denk bijvoorbeeld aan de zelfmoordcijfers, dat is misschien iets wat niet iedereen weet.” 

Jef Cauwenberghs, 26 jaar    

Wie vragen heeft over zelfdoding kan altijd terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 of op de website www.zelfmoord1813.be. Jongeren kunnen voor mentale en andere problemen steeds gratis en anoniem hulp zoeken bij Awel, ofwel via het nummer 102 ofwel via de chat op www.awel.be.