Is voetbal een verenigende factor in een multiculturele samenleving? Terwijl het VN-migratiepact een politieke impasse veroorzaakt, lijkt multiculturaliteit in het voetbal een succesverhaal. Wij stelden voor Royal Antwerp FC een ploeg met elf verschillende nationaliteiten op. Voor elke speler legden we ons oor te luister bij een vertegenwoordiger van die nationaliteit in ’t Stad. We hadden een gesprek over hoe voetbal, al dan niet, een verbindende rol kan spelen in een superdiverse samenleving.
Voelen mensen met verschillende nationaliteiten of etnische achtergronden zich sterker verbonden dankzij de liefde voor dezelfde voetbalclub? Volgens Richard Giulianotti’s (University of Loughborough) onderzoek naar de invloed van voetbal op de samenleving, creëren voetbalclubs een collectieve identiteit. En die is meer dan de eenvoudige som van individuen. Onderlinge verschillen, ook die van etnische aard, worden opzij geschoven ten dienste van het collectieve doel. Jeroen (39), woont op Bosuil en is vaste abonnee van RAFC. Hij is het volmondig eens met de bevindingen van Giulianotti : ‘In het stadion is iedereen mijn vriend, gewoon omdat je diezelfde passie voor Antwerp voelt. Ik steun iedere speler, zolang hij maar goed voetbalt.’
Vereniging en verdeling
In het boek Race, Ethnicity and Football: Persisting Debates and Emergent Issues (2011) stelt de Britse onderzoeker Daniel Burdsey echter dat voetbal, hoewel veel mensen overtuigd zijn van het integrerend potentieel ervan, tegelijk kan bijdragen tot segregatie en absolutistische ideeën van verschil. Denk maar aan de rivaliteit, en de bijhorende agressie, tussen bepaalde clubs en de racistisch gezangen en uitlatingen in de stadions. Gilles (23), Congolees en logistiek medewerker bij RAFC, bevestigt die dualiteit. “De voetbalcultuur in België is nog steeds racistisch. Tegelijk kunnen sociale projecten zoals dat van de Antwerpse voetbalploeg The City Pirates, waarbij onder meer huiswerkbegeleiding wordt aangeboden aan kinderen in achtergestelde wijken, écht een verschil maken. In de Congolese gemeenschap in Antwerpen is voetbal belangrijk. Lukaku, en vroeger de broers Mbo en Emile Mpenza, zijn een rolmodel voor Congolese jongeren in België.”
Rasechte Antwerpenaren
Leopold (24), Kameroener en momenteel speler bij Oud Heverlee Leuven, vindt niet dat voetbal verenigt. “Als speler word je nog steeds voortdurend racistisch bejegend. Daar komt totaal geen verandering in.” Toch voelt zijn landgenoot Arouna (27), nu 20 jaar in België, zich een rasechte Antwerpenaar. “Ik werk in Brussel en daar zeggen ze dat ik een dikke nek heb, omdat ik zo vaak opschep over Antwerp.” In een diverse stad als Antwerpen klinken ook over voetbal verschillende geluiden, dat blijkt ook uit de rest van de gesprekken die we voerden. Voetbal verenigt én verdeelt, die stelling wordt in Antwerpen bevestigd. Toch dragen de Rode Duivels en Royal Antwerp FC in zekere mate bij tot de vorming van een collectieve Antwerpse, Belgische identiteit.
