Op 4 augustus werd Libanon opgeschrikt door een explosie in de haven van Beiroet. Bij de ramp lieten minstens 200 mensen het leven en zeker 6.000 mensen raakten gewond. Ondertussen komen mensen massaal op straat tegen de regering in lopende zaken van premier Hassan Diab die ondertussen haar ontslag heeft aangeboden. Hoe zal de situatie verder evolueren? Onze reporter Amir Bachrouri sprak met Libanees Joseph El Bacha.
Joseph El Bacha is 28 jaar oud en komt uit Beiroet, de Libanese hoofdstad. Momenteel verblijft hij in Antwerpen, maar zijn gehele familie woont nog in Beiroet. Joseph is criminoloog van opleiding en werkt veel rond internationale mensenrechten. Zelf bezoekt hij het Parijs van Libanon meerdere malen in een jaar, maar dit jaar stak de uitbraak van het nieuwe coronavirus daar een stokje voor.
Wat kan u ons zeggen over de impact van de explosie in de haven van Beiroet?
Joseph El Bacha: De explosie is als het ware de druppel die een al volle emmer doet overlopen. Libanon is al jaar en dag aan het afzien in moeilijke economische en politieke omstandigheden: een corrupte regering, een burgeroorlog die al jaren woedt, conflicten tussen Israël en Hezbollah (een Libanese militant, politieke partij die door onder andere de Europese Unie als terroristische organisatie omschreven wordt, nvdr). Daarnaast vangt Libanon ook meer dan een miljoen Syrische vluchtelingen op. Al die problemen dragen bij tot de gedestabiliseerde economie in het land.
Uw hele familie woont in Libanon. Hoe ervaren zij deze explosie?
El Bacha: Wel, ook zij hadden het al heel moeilijk: politiek, mentaal, maar ook medisch. Je mag niet vergeten dat ook het coronavirus zwaar zijn tol eist in Libanon. De ziekenhuizen lagen al vol, er was ook een serieuze revolutie aan de gang en dan als kers op de taart een gigantische explosie die niemand zag aankomen.
Kent u zelf familieleden en/of vrienden die gewond zijn geraakt tijdens de explosie?
El Bacha: Mijn 25-jarige neef die tijdens de explosie thuis was, is zwaargewond geraakt. Hij is van de ene naar de andere kant geslingerd in zijn huis als gevolg van de kracht van de explosie. Zijn beide benen en armen zijn gebroken, en hij liep ook een schedelbreuk op. Hij heeft niet direct medische hulp kunnen krijgen, want alle ziekenhuizen raakten meteen overbezet. Een heel schrijnende situatie. De huizen van mijn familie zijn allemaal verwoest, al het glas is eruit gevlogen. Hoe ze dat gaan herstellen, weet ik niet, want er is geen werk en dus geen inkomen.
Libanon heeft te kampen met enorme jeugdwerkloosheidscijfers van meer dan dertig procent. Kunnen de jongeren de motor zijn van het nieuwe Libanon?
El Bacha: Heel veel jongeren die hoge universitaire opleidingen genieten in bv. de geneeskunde of de wetenschappen verlaten het land heel snel, de zogenaamde brain drain. Alle intellectuele rijkdom verdwijnt op die manier en de lokale bevolking heeft die kennis echt nodig om aan een inkomen te geraken. Vandaar dat veel van mijn familieleden richting Europa willen trekken, want er is gewoon geen perspectief in Libanon.
Ondertussen heeft de regering in lopende zaken van premier Diab haar ontslag aangeboden. Frans president, Emmanuel Macron, bezocht een week geleden een christelijke wijk in Beiroet. Stemt het u en uw familie hoop dat hij er is geweest?
El Bacha: Ik denk dat iedereen er een naar gevoel aan overhoudt. Ja, de regering is nu gevallen, maar het is nog maar de vraag of een nieuwe regering wel beter zal zijn voor het Libanese volk. En dat Macron er is geweest met een hoopvolle boodschap is mooi, maar laat ons er niet flauw over doen: Macron in z’n eentje zal de problemen niet oplossen en Libanon kan geen Franse kolonie worden.
Macron stuurde na zijn bezoek meteen een tweet de wereld in waarin hij duidelijk maakte dat Frankrijk klaarstaat om hulp te geven aan het Libanese volk. Velen verwijten hem een grootse PR-stunt opgezet te hebben. Hoe denkt de gemiddelde Libanees daarover?
El Bacha: Wat Macron deed is sowieso moedig. Niemand van de regering deed ook maar de moeite om het volk moed in te spreken. Dat Macron daar is, zegt veel en dat geeft gewoon hoop. Waarschijnlijk zal Hezbollah nog steeds een massale impact hebben op het Libanese politieke systeem, en de Libanees hoopt nu gewoon dat Macron die invloed kan beperken.
De internationale gemeenschap heeft middelen vrijgemaakt om Libanon te steunen. Vanuit de EU zijn er medische middelen en medisch personeel naar Libanon gestuurd. Nederland stuurde een gespecialiseerd onderzoeksteam. En België maakte vijf miljoen euro voor humanitaire hulp vrij om Beiroet boven water te helpen. Ook het Rode Kruis kon rekenen op een miljoen euro. Zijn die middelen voldoende?
El Bacha: Op zich heeft Europa een soort van verplichting om aan ontwikkelingshulp te doen. Zelfs Israël, de Libanese vijand bij uitstek, bood humanitaire hulp aan. Dat is een kwestie van menselijkheid en staat los van politiek. Acute hulp is zowiezo nodig en NGO’s komen al veel voedsel verdelen, dat redt mensen.
Heeft u zelf geprobeerd hulp in te zamelen voor het Libanese volk?
El Bacha: Zelf ben ik een crowdfunding gestart en in drie dagen heb ik 8.000 euro kunnen verzamelen. Dat geld heb ik bewust niet gegeven aan NGO’s, maar wel rechtstreeks aan de lokale bevolking. Niet omdat we de NGO’s niet vertrouwen, maar vanwege de logge structuur bij internationale missies: de hulp laat vaak op zich wachten. Mijn tante ziet bv. heel weinig van de hulp, niemand komt glas brengen om onze ramen te herstellen. Vandaar dat we met al ons geld glasramen hebben aangekocht om die daar te verdelen.
De revolutie in Libanon is al langer bezig. De politie trad afgelopen weken heel hard op en schoot met rubberkogels op vreedzame demonstranten. Komt het recht op vrije meningsuiting in Libanon in gedrang?
El Bacha: De regering wil gewoon koste wat kost aan de macht blijven. De politieke elite in Libanon heeft zich dusdanig vastgeklampt aan de hoogste rangen in de maatschappij, dat het hen onmogelijk lijkt daar los van te komen. Ze willen de demonstranten daarom zoveel mogelijk in toom houden. De mensenrechten worden gewoon geschonden. Niet enkel het recht op vrije meningsuiting is in gevaar, maar ook het recht op privacy, én ook het belangrijkste recht bij uitstek: het recht op leven.
Op sociale media circuleren veel verklaringen over de explosie in de haven. Veel mensen denken dat het een terroristische aanslag was, uitgevoerd door Hezbollah, maar ook verhalen dat Israëlische gevechtsvliegtuigen de silo deden ontploffen.
El Bacha: Veel mensen die ik ken in Beiroet leggen eenzelfde verhaal uit wanneer ik met hen spreek. Ze hoorden allemaal drones door de stad vliegen, enkelen zagen zelfs raketten die op de hangar neerstorten. Vooral Israël komt vaak naar voren als mogelijke dader. Onlangs was er in het zuiden van Libanon een conflict met Hezbollah toen een van hun soldaten werd vermoord.
In Libanon leven heel veel mensen met verschillende geloofsovertuigingen. De meerderheid van de Libanezen is moslim. Onder hen is iets meer dan de helft soennitisch, en de rest sjiitisch. 41% van de Libanezen zijn christenen. Kwamen zij allemaal in opstand voor dezelfde problemen?
El Bacha: De miserie die de mensen de afgelopen tijd ondervonden, overstijgt de religieuze verschillen. Het gaat nu over leven. Tijdens de revolutie was de samenhorigheid er ook en de regering probeert steeds verdeeldheid uit te zaaien, maar het lukt niet. Het recht op een kwalitatief leven is iets collectief in Libanon.
Wat denkt de Libanese diaspora over de toekomst? Denkt zij eventueel aan een terugkeer naar Libanon om de lokale bevolking te steunen?
El Bacha: Ik sprak met verschillende Libanezen uit Engeland, Nederland, Brussel en de kans dat we terugkeren is miniem. Vanuit onze positie kunnen we daar weinig betekenen. We kunnen hen wel financieel ondersteunen, naar hier halen of naar een veilig gebied brengen. Bovendien kunnen we echt politieke druk voeren op allerlei vlakken. Met een paar Libanezen willen we naar het Internationaal Hof in Den Haag trekken om onze democratische rechtsstaat te gebruiken om de corruptie en schrijnende toestand in het land aan te klagen.
Wat wil u dat de regering en internationale gemeenschap doen voor de Libanese bevolking? Hoe kijken de Libanezen naar de toekomst van Libanon? Moet Frankrijk de leiding nemen of nemen de mensen zelf het heft in eigen handen?
El Bacha: Helaas vrezen we allemaal dat er een nieuwe regering gevormd zal worden die weinig verschilt van de vorige. Met dezelfde ministers, weinig inspraak van de bevolking én veel corruptie. Frankrijk hoeft niet per se de leiding daarin te nemen, maar zijn steun om een deftige regering te vormen, is wel essentieel.
Wat zijn uw wensen voor de toekomst? Heeft u nog een boodschap voor de NGO’s om bv. sneller de mensen te bereiken?
El Bacha: Ik hoop gewoon uit de grond van mijn hart dat de juiste mensen op de juiste plaats zullen komen te staan. En er zal meer werk gecreëerd moeten worden: we kunnen hen twee porties eten te geven, glasramen aanbieden, maar er zijn nieuwe kapitaalinjecties nodig. Een plan op lange termijn. Alleen op die manier kunnen we de economie boven water helpen. De Wereldgezondheidsorganisatie en de NGO’s zouden veel lokaler moeten werken.
Veel mensen in België weten niet goed waar ze bv. met hun geld terecht kunnen om hulp te kunnen aanbieden. Hoe kunnen mensen in België en de Libanese diaspora een steentje bijdragen aan de Libanese zaak?
El Bacha: Ik denk vooral dat dit een humanitaire kwestie is. Iedereen moet zich gewoon verenigen tegen dit onrecht en hopelijk kan de Belgische regering ook de Libanezen ondersteunen door bv. te investeren in bedrijven of zelfs mensen in België op te vangen. Ik kijk alvast met argusogen naar hoe de situatie verder evolueert.
Joseph heeft voor zijn familie, vrienden en kennissen een rekeningnummer geopend. Wie een bijdrage wil leveren, kan dat op het rekeningnummer BE10 0636 9187 8504 met als vermelding 'Steun Libanon'.
Dit artikel werd gepubliceerd door DeWereldMorgen op 17/08/2020.
