Complotten, we kennen er allemaal wel. Van 9/11 tot de Bermudadriehoek, conspiracies blijken tijdloos. Toch begrijpen we ze niet altijd meteen. Ze zijn complex, vaak vergezocht en soms ronduit gek. Volgens Psychology Today geven complottheorieën ons controle over situaties die we vaag, willekeurig en onverklaarbaar vinden.

Toch kan een samenzwering gevaarlijk zijn. In onze recente geschiedenis zien we dat grote gebeurtenissen en complotten hand in hand gaan. Zo zou de maanlanding gefaket zijn en de illuminati geleid worden door Beyoncé. Zo'n cinematografische verhaaltjes worden dan ook vaak verfilmd. Hieronder lichten we enkele grote complotten toe en hoe Hollywood daarop heeft ingespeeld. Bovendien vind je er ook bijhorende links naar diepgaandere artikels omtrent complottheorieën in onze hedendaagse samenleving. 

Maya Kalender - 11 augustus 3114 v.Ch.

Ruim 5000 jaar geleden voorspelde de Maya’s het einde der tijden. De doomsday, waarop we zouden botsen met een andere planeet, had als datum 21-12-2012. Die theorie ontstond in 1966 na een interpretatie van archeoloog Michael D. Coe . Ondertussen geloven andere wetenschappers dat er een misrekening is gebeurd en dat doomsday pas valt op 21-12-2220. De meest aannemelijke theorie is dat 2012 gewoon het einde was van de langste kalender gemaakt door de Maya’s. Maar de impact van het complot is niet te onderschatten. Uit onderzoek van Reuters blijkt dat 7% van de Belgen geloofde in “2012”. 

Toch heerst er enorm veel onzekerheid rond het einde der tijden. De gegraveerde Maya-teksten zijn niet volledig teruggevonden. Hun cultuur en religie is moeilijk te omvatten. De teruggevonden tekstfragmenten zijn hevig gebaseerd op hun geloof en samengevoegd met mythe en legende. Critici vergelijken 2012 dan ook met onze 2000, toen veel mensen geloofden dat computers zouden crashen bij de eeuwwisseling. 

©Columbia Pictures

Regisseur Roland Emmerich (The Day After Tomorrow; Independence Day) maakte gebruik van het 2012-verhaal in de film 2012. Dat special-effects hoogstandje neemt ons mee met een vader die zijn kinderen probeert te redden wanneer de wereld plots vergaat. Bekijk hier de trailer

Wil je meer weten over de relatie tussen complotdenken en religie?
Klik dan door naar het artikel '"Corona is een straf van god" of  'Geloven zonder dogma’s'.

Wil je meer weten hoe het komt dat complottheorieën over Covid19 doemdenken weer aanwakkert? Klik dan door naar het artikel 'Je bent jong en je gelooft steeds meer in complotten' of 'Let's agree to disagree'.

Wil je meer weten over hoe complottheorieën worden bevorderd door technologie, zoals special-effects, deepfake en photoshop? Klik dan door naar het artikel 'Technologie, de stiekeme bondgenoot van de complotdenker'

Bermudadriehoek - 13 september 1492

De Bermudadriehoek verwijst naar een onbestaande driehoek in zee tussen Miami, Puerto-Rico en Bermuda, ook wel de devils triangle genoemd. Hierin zouden vliegtuigen en boten verdwijnen zonder een logische verklaring. De eerste bizarre activiteit, vliegende lichten, werd gemeld door Columbus op ontdekkingsreis in 1492. 400 jaar later zouden andere zeemanslieden een verlaten ‘ghost’ schip tegenkomen en in 1918 zou de U.S. Cyclops, samen met zijn 309 bemanningsleden, van de radar verdwijnen.  

Velen geloven dat aliens iets te maken hebben met de verdwenen mensen en gezonken schepen. Anderen beweren dan weer dat er een grote komeet op de zeebodem ligt die alles naar beneden trekt. Maar hoe komt het nu dat schepen en vliegtuigen samen met hun bemanningsleden net daar zo vaak verdwijnen? Wetenschappelijk is het te verklaren dat kompassen op hol slagen in de driehoek en letterlijk het noorden kwijtraken. Dat heeft te maken met magnetische polen. De driehoek is niet de enige plek op aarde waar dat gebeurt. Het is een gekend fenomeen in de scheepvaart. Een komeet ligt er ook niet. Wel klopt het dat schepen sneller kunnen zinken in het gebied. De grote hoeveelheid metaanijs kan,  als ze naar boven borrelt, de densiteit van het water veranderen waardoor schepen sneller kunnen zinken. Ook alle kleine eilanden, die vroeger niet gekend waren, kunnen voor accidenten zorgen.  

Onderzoeken duiden aan dat de driehoek niet proportioneel meer ongevallen heeft dan een willekeurig stuk land . Wel wordt het gebied vaker doorkruist én passeren veel stormen het gebied voor ze aan land gaan in Florida. Toch blijft de legende standhouden. De media speelt hier de grootste rol in. Doordat het gebied zo geprofileerd werd in oude mythes, halen ze bij elk ongeval in die buurt de hele lijst, met bijhorende fabels, erbij. Zo lijkt het alsof de Bermudadriehoek enorm gevaarlijk is. 

©Dan Films

Hollywood mengde deze theorieën en onwaarheden door elkaar. Zo ontstond de spannende film “Triangle”. Hierin verdwalen een groepje vrienden in de Bermudadriehoek nadat ze in een hevige storm belanden. Ze komen een verlaten schip tegen en beslissen aan boord te gaan. Plots maken ze allemaal onverklaarbare dingen mee… .
Bekijk hier de trailer.

Illuminati - 1 mei 1776

De illuminati , ofwel de verlichten, ontstonden in 1776 als reactie tegen de hevige verchristelijking van de maatschappij. De orde probeerde literatuur en wetenschap te behouden om zo vrijheid te creëren. Na veel verzet uit christelijke hoek, verdwenen ze. Er wordt gefluisterd dat de orde in het geheim is blijven samenkomen.  

Vandaag houdt de illuminati een heel andere betekenis in. Dat komt voort uit het ‘discordianisme’, een stroming gestart door twee vrienden die het boek ‘Principia Dicordia’ publiceerd en gaat over het feit dat chaos in een maatschappij even belangrijk is als orde. Zo stuurde ze misinformatie de wereld in. Dat werd in de jaren ’70 voorgezet door twee Amerikanen die allebei werkte voor Playboy Magazine. Doordat ze lezersbrieven met gekke theorieën binnenkregen besloten ze om zelf complotten in te sturen naar verschillende mediaorganisaties, inclusief Playboy. In die brieven stond hun zelfverzonnen elite-orde: de illuminati. Het verhaal werd opgepikt en startte een domino-effect van chaos binnen de maatschappij, met de centrale vraag, wie zijn de illuminati? Hun doel was om lezers kritischer te maken en de orde te verstoren. De twee complotmakers zetten het succes verder in hun trilogy: The Illuminatus!. Hierin wordt bijvoorbeeld geïnsinueerd dat de Illuminati achter de moord op JFK zaten in 1963.  

De illuminati nu worden voorgesteld als afstammelingen van de verlichten. Hiertoe zouden zelfs Beyoncé en de Clintons horen. Mensen geloven nog steeds in het complot omdat leugens genoeg met waarheden worden aangevuld. Zo zou Paul McCartney in 1966 overleden zijn en vervangen zijn door een Canadese DJ. Tot vandaag heeft McCartney de theorie nooit ontkend. De opmerkelijkste illuminati-theorie is die over het oorspronkelijke lid, Adam Weishaupt. Hij zou George Washington vermoord hebben om vervolgens zijn identiteit te stelen als president. Het zou verklaren waarom de piramide en het alziende oog, twee illuminati-tekens, op de dollarbiljetten staan.  

©Columbia Pictures

The Illuminatus! trilogie zijn niet de enige boeken over de orde. Schrijver Dan Brown pende ook verhalen over hen neer. Zo kwam in 2009 Angels & Demons uit met Tom Hanks in de hoofdrol. Hanks gaat hierin opzoek naar ‘de mol’ binnen het Vaticaan. Die illuminati-figuur zou samen met de orde al jaren wraak op het christendom plannen nadat de Kerk hen probeerde te verbannen en uitmoorden decennia eerder.
Bekijk hier de trailer.

Wil je meer weten over hoe kleine anekdotes die viraal gaan een hele complottheorie kunnen ontketenen? Klik dan door naar het artikel 'Niels Destadsbader is een robot'.

De moord op Abraham Lincoln - 15 april 1865

De 16e Amerikaanse president werd vermoord als wanhoopsdaad uit hoop de Burgeroorlog nog te winnen. Politiek activist John Booth schoot Lincoln in het hoofd uit zijn geloof in de geconfedereerde staten die onder andere de slavernij wilden in stand houden. Lincoln was een fervent tegenstander van slavernij.

Hoewel de moord op Lincoln geen complottheorie is, en de mannen achter de moord vrij snel gestraft zijn, is het raar te zien hoe Hollywood deze historische gebeurtenis in de dezelfde soep gooit als de Illuminati, Area 51 en het geheime, vaak besproken Presidentiële Boek. 

©Walt Disney Studio Motion Pictures

De film National Treasure 2: Book of Secrets, een kaskraker met Nicolas Cage, begint met die beruchte moord. Blijkbaar zou een van Cage’s voorouders mee hebben gewerkt aan de plannen voor de liquidatie. Om de naam van zijn familie te zuiveren gaat hij op zoek naar het Presidentiële Boek waarin alle Amerikaanse staatsgeheimen staan. De film toont een man die zijn leven geeft aan het ontmaskeren van complottheorieën. Die zoektochten gaan telkens gepaard met gadgets en toebehoren die nodig zijn om geheimen te vinden, lezen, en ontcijferen.
Bekijk hier de trailer.

Wil je meer weten over complot gadgets en uitvindingen? Klik dan door naar het artikel 'Te koop: gebakken lucht'

Area 51 - 1955

Net buiten Las Vegas ligt dé meest besproken militaire faciliteit ter wereld, Area 51. Sinds 1955 is het eigendom van de CIA en worden er vliegtuigen getest en gebouwd in alle vormen en soorten. Het gebied is veelbesproken omdat er veel dingen tot voor kort bizar leken. Het gebied is afgeschermd en staat onder hevige bewaking. Werknemers kunnen enkel invliegen naar de site met ongemarkeerde vliegtuigen. Pas in 2013 noemde de Amerikaanse overheid het gebied voor het eerst Area 51 en brachten ze de eerste officiële documenten naar buiten. Bovendien kon men geen satellietbeelden verkrijgen, maken of vinden van het gebied tot 2018.  

Dan zijn er nog de alientheorieën. Nadat een oude werknemer beweerde alienonderzoek gezien te hebben in Area 51, geloven veel mensen dat de VS er iets verbergt. Dichtbij de site zijn dan ook al talloze UFO-spottings gebeurd. Al die theorieën zijn ondertussen weerlegd en we weten dat het een om een testgebied gaat. Toch kom je er beter niet in de buurt. Al meerdere mensen zijn opgepakt en de straffen zijn niet min. 

©After Dark Films

Aliens, CIA en verboden gebieden, dat is iets voor Hollywood. De film Area 51 uit 2015 speelt gretig in op de geheime plek. We volgen drie vrienden die willen weten wat daar gebeurt. Ze nemen alle voorzorgen om ongemerkt binnen te raken, tot er plots rare dingen gebeuren. Als je weet dat de film een product is van de makers van Paranormal Activity kan je je zeker al een beeld vormen.
Bekijk hier de trailer.

Wil je meer weten over UFO’s en hoe instanties zoals de Belgische luchtmacht hier tegenover staan? Klik dan door naar het artikel 'Hoe buitenaards zijn ufo's?'.

De maanlanding - 21 juli 1969

De maanlanding door Apollo 11 is veruit dé belangrijkste gebeurtenis van de laatste 100 jaar. Maar one small step for mankind was blijkbaar a giant leap for conspiracies. Velen beweren dat de landing opgezet spel was. De landing zou door NASA en de Amerikaanse regering in scene zijn gezet om zo Rusland voor te zijn in de space race. Complotgelovers beweren dat de foto’s gemaakt op de maan totaal niet kloppen. Zo zouden er verdacht weinig sterren te zien zijn en de symbolisch geplaatste vlag foutief wapperen. Hiernaast is er nog een hele waslijst met zogenaamde ‘verdachte’ elementen. 

©Warner Bros.

Het verhaal van de valse ontdekkingen houdt duidelijk ook Hollywood in de ban. Zo maakte Peter Hyams in 1978 een fictieve film die gebaseerd is op de conspiracy rond de maanlanding. Capricorn One zou de eerste spaceshuttle zijn die naar Mars trekt, alleen zal die er nooit raken. De Amerikaanse overheid zet samen met de astronauten de hele landing en ontdekking in scene met behulp van een goed uitgeruste studio.

Fun fact: één van de acteurs is O.J. Simpson. 15 jaar later zou hij aan de basis liggen van zijn eigen complot, de moord op Nicole Brown (zie later).
Bekijk hier de trailer

Wil je meer weten over hoe complottheorieën aangewakkerd worden door special effects, deepfake en photoshop? Klik dan door naar het artikel 'Technologie, de stiekeme bondgenoot van de complotdenker'

Wil je meer weten over de rol van factchecking en fake news op complotten?
Klik dan door naar het artikel “Het enige middel tegen desinformatie: het publiek weerbaar maken”

Aliens, CIA en verboden gebieden, dat is iets voor Hollywood.

Watergate - 17 juni 1972

Watergate is het grootste schandaal uit de geschiedenis van de VS. Het verhaal komt aan het licht wanneer een paar inbrekers worden opgepakt aan het Watergate hotel in Washington. Ze willen inbreken bij  het Democratische hoofdkantoor voor de presidentiële verkiezingen van 1972. De reden? Om afluisterapparatuur te installeren. De inbrekers bekennen medewerkers te zijn van de Republikeinse herverkiezingscampagne.  

President Nixon ontkent meteen zijn betrokkenheid bij de feiten en wordt vlot herverkozen. Tot twee jonge journalisten van The Washinton Post, Woodward en Bernstein, stuk voor stuk de waarheid van verdoezelingen, zwijggeld en spionage blootleggen. Dat doen ze met hulp van een geheime bron binnen de FBI, genaamd Deep Throath. Later blijkt deze man Mark Felt te zijn. De twee journalisten leggen het complot zo bloot dat het leidt tot de aftreding van Nixon in 1974. 

©Sony Pictures

Woodward en Bernstein schreven niet enkel het exposé maar ook de bijhorende film. All the President’s Men werd later bekroond met 8 Oscars. Maar Hollywoods fascinatie met Watergate stopte niet in de Jaren 1970. In 2017 kwam de film Mark Felt: The Man Who Brought Down The White House uit met Liam Neeson in de hoofdrol. Hierin zien we voor het eerst een grote productie aandacht schenken aan klokkenluider Mark Felt, die daarvoor niet gekend was.
Bekijk hier de trailer

Vandaag wordt er nog voor veel schandalen de suffix -gate gebruikt. Ook tonen recente onderzoeken van CNN en Princeton University aan dat we nog steeds in een Watergate-tijdperk leven. Sinds Watergate is het vertrouwen in overheden wereldwijd enorm gedaald. Zo maakt het opgeklaarde Watergate-complot plaats voor een vaste plek van overheden in hedendaagse complottheorieën.  

Wil je meer weten over hoe overheden een permanante rol spelen in complottheorieën? Klik dan door naar het artikel 'Spartaanse pest tot kung flu: voor elke ziekte een complot'

O.J. Simpson - 12 juni 1994

NFL speler OJ Simpson was tot 1992 getrouwd met Nicole Brown waarmee hij twee kinderen kreeg. Nicole vroeg de scheiding aan wegens huiselijk geweld, waarna het probleem erger werd. Simpson stalkte Brown, sloeg haar meerdere malen in elkaar, en bedreigde haar met moord toen hij vernam dat Nicole een nieuwe vriend had. Op 12 juni 1994 wordt het’ lichaam van Nicole, samen met dat van een andere man, afgeslacht teruggevonden voor haar condo in Los Angeles. Simpson is meteen de hoofdverdachte nadat een bebloede handschoen in zijn tuin wordt gevonden. Kortom, alles wijst erop dat Simpson de twee bloederige moorden heeft gepleegd. 

De rechtzaak wordt dan ook the trial of the century genoemd. Simpson vertoont alle kenmerken van een narcistische psychopaat. Van de befaamde achtervolging in de Ford Bronco naar de live uitzendingen van de zaak, duurde alles samen negen maanden. De jury besliste het verdict binnen vier uur waarna Simpson vrijuit ging. Vanaf dat moment zijn er verschillende theorieën over wie het dan wél gedaan heeft. De meest logische blijft dat Simpson de moorden pleegde. Hij schreef zelf een boek waarin hij de feiten ‘bekent’ onder de titel If I Did It

Andere theorieën zijn dat Nicoles drugverslaving haar in een fout milieu bracht, OJ’s zoon ze zou vermoord hebben, en zelfs dat de LAPD zo diep racistisch was dat ze opzettelijk bewijsmateriaal gepland zouden hebben om OJ schuldig te doen lijken. Onderzoekers verklaren dan weer dat hersenscans kunnen aantonen dat Simpson mogelijk een trauma opliep door zijn American football carrière en zo de dubbele moorden onbewust kon plegen. Simpson zat ondertussen al vast voor een andere zaak. De moorden heeft hij tot vandaag nooit formeel bekend. Hij leeft een rijkelijk leven in Vegas. 

©Netflix

De absurditeit van de wetenschappelijke aantoonbaarheid in de zaak OJ trok de aandacht van Netflix. Zij creëerde de mini serie: The People vs OJ Simpson: American Crime Story. In die serie komen veel thema’s aanbod zoals macht tussen mannen en vrouwen, de afro-amerikaanse gemeenschap in de VS en de bijhorende rassenkwestie rond criminaliteit.
Bekijk hier de trailer.

Wil je meer weten over hoe hersensscans en bizarre gedachten samenkomen en of complotdenkers via MRI’s gespot kunnen worden?
Klik dan door naar het artikel 'Hoofd op hol'

9/11 - 11 september 2001

De terroristische aanslagen van 11 september staan in ons geheugen gegrift. De twee vliegtuigen die de WTC-torens doorboorden keren elk jaar terug op ons televisiescherm. Vaak vergeten we dat er nog twee andere vliegtuigen een rol speelden binnen het 9/11 complot. Eén daarvan crashte in het Pentagon, het andere in een veld in Pennsylvania. Vrijwel meteen onstonden er theorieën. Zo zouden er in de torens al bommen gelegen hebben, het Pentagon geraakt zijn door een rakket en United 93 zijn neegehaald door het Amerikaanse leger. 

Het bizarre aan 9/11 is dat er in het begin niet veel geweten was over de wie/wat/waarom. Hoe meer theorieën verklaard konden worden, hoe meer groepen meenden te weten wie er wel degelijk achter de aanslagen zat. Zo werden United en American Airlines zelf verdacht. Ook schoof men de schuld bij de overheid die een reden zou gezocht hebben om de War On Terror te starten. De lijst gaat nog wel even door.  

Vlucht United 93, met bestemming het Witte Huis, blijft het grootste complot van die dag. De passagiers waren op de hoogte van de ramp die net was gebeurd in New York en beseften zo dat zij mee in het verhaal  pasten. Ook de luchtmacht, overheid en leger wist dat de vlucht niet veel goeds voorspelde. Telefoongesprekken met de begane grond tonen aan dat passagiers bezig waren met een plan om de kapers te overmeesteren. Tijdens hun opstand leek het de kapers duidelijk dat ze de controle over het toestel gingen verliezen. Later verklaarden ooggetuigen dat het vliegtuig verticaal uit de lucht kwam. Door de immense impact liet het een krater van 3 meter achter en is het dus niet vreemd dat brokstukken ver uit elkaar lagen. Complotdenkers zijn er toch van overtuigd dat de luchtmacht United 93 zelf uit de lucht heeft geschoten om zo zeker het doelwit veilig te stellen. 

©Universal Pictures

Over de gebeurtenissen van 9/11 zijn de afgelopen 20 jaar veel films gemaakt. United 93 gaat specifiek over wat er zich heeft afgespeeld op het vierde vliegtuig die dag. De Oscar genomineerde film is opgebouwd uit feiten, echte beelden en transcripten van telefoongesprekken.
Bekijk hier de trailer.

Wil je meer weten over de gebeurtenissen van 9/11 en de bijhorende complotten?
Klik dan zeker door naar de column 'Torenhoog vertrouwen'

Wil je meer weten over extreme organisaties en staatsveiligheid?
Klik dan zeker door naar het artikel 'Zit er nog muziek in Q?'

Edward Snowden - 14 juni 2013

Edward Snowden werkte voor de CIA toen hij in 2013 duizenden geclassificeerde documenten van de NSA (National Security Agency) lekte aan de pers. Omdat hij zijn eigen brein scherp wilde houden ging hij op zoek naar documenten waar fouten konden inzitten. Toen hij een complot onderschepte tussen de NSA, telecombedrijven en verschillende Europese overheden trok hij aan de alarmbel. Hij meldde het probleem intern, meerdere malen, maar werd het zwijgen opgelegd. Zo een schandaal zou de nationale veiligheid kunnen beschadigen. Snowden vond het zijn burgerlijke plicht om mensen ervan op de hoogte te brengen dat er altijd wel iemand meekijkt of luistert. Hij smokkelde van zijn werk data naar buiten in zijn sokken, schoenen of zelfs zijn rubbikskubus. Eens aangekomen in het buitenland met de illegale data lekt hij de info aan verscheidene media.  

Het complot dat Snowden aan het licht bracht heeft een immens verschil gemaakt in de privacywetgeving. Dat wordt nu het ‘Snowden Effect’ genoemd. Zo kwamen Apple en Android bijvoorbeeld in 2014 uit met de mogelijkheid om data te versleutelen. 

©Open Road Films

Hoewel de VS verdeeld is over de status van Snowden als held of verrader, sprong Hollywood op het verhaal in 2016. De film Snowden toont hoe hij erachter komt, zijn leven op het spel zet en data buitensluist via zijn rubbiks.
Bekijk hier de trailer

Wil je meer weten over hoe belangrijk het kan zijn om te luisteren naar complotdenkers en complotonderzoekers?
Klik dan zeker door naar het artikel '
Zeg niet zomaar ‘complot’ tegen legitieme kritiek'

Hollywood heeft dus duidelijk de smaak van complotten te pakken. Ze nemen niet enkel waargebeurde feiten en hun bijhorende theorieën onder de loep, ook verzinnen ze vaak zelf complotten. 

Als je hier meer over wil weten klik dan zeker door naar het artikel “De kans dat we in de echte realiteit leven is één op een miljard”.

vorige volgende