#BelgianBlackLivesMatter: mijn kind heeft een gekleurde huid, maakt het uit?

De wereld stond al op z’n kop door het coronavirus, maar na de dood op George Floyd werd het kot echt te klein. Overal lees en zie je Black Lives Matter. Over heel de wereld vinden betogingen plaats. Weg met racisme, wij willen gelijkheid en rechtvaardigheid. Ja, maar dat is toch enkel in Amerika? En bij ons dan? Moest jij je dochter ooit al gaan halen bij het politiecommissariaat hoewel ze helemaal niets gedaan had? Moest jij in je jeugd aanhoren dat jij door je huidskleur harder moest werken dan de rest? Moest jij op je werk van departement veranderen door pesterijen van je collega's omwille van je afkomst? Deze slashparents wel en ze vertellen hoe zij (en hun kinderen) racisme ervaren en ermee omgaan.

Herlinde Debackere (40) uit Gent is mama van 2, zelf is ze wit, haar kinderen half wit, half zwart. “De kids krijgen af en toe wel te maken met stereotiepe opmerkingen, maar ik benadruk dat dit vaak door onwetendheid komt en dat de intentie erachter niet altijd gemeen bedoeld is. Ja, dingen horen als ‘die spreken wel goed Nederlands hé’ of ‘van waar komen ze?’ is niet fijn, maar dat krijg je gemakkelijk uitgelegd en vaak bieden mensen nadien ook spontaan hun excuses aan. Soms schrik ik ervan hoe ingebakken bepaalde denkbeelden in onze maatschappij ingeworteld zitten. Als de uitspraken intentioneel niet verkeerd bedoeld zijn, dan moeten we alles blijven benoemen en op die manier mensen awareness bijbrengen. De intentie achter een uitspraak is voor mij bepalend. Ooit kreeg ik bijvoorbeeld de vraag van een mama wiens dochter ook turnde zoals Beliane (16) hoe het kon dat zo’n bruine Belgisch kampioen was? Dat is geen onwetendheid meer en dat soort uitspraken maken me razend.”

Herlinde blijft erbij dat je haat niet met haat kan bestrijden. “Ik ben zelf een bruggenbouwer, dat ben ik altijd geweest.  Dus ik vind het belangrijk dat mijn kinderen zich niet laten doen, maar dat ze op een respectvolle manier voor zichzelf opkomen. Stand your ground, maar ook: educate yourself! Lees je in en als je met iemand een discussie aangaat, kom dan met sterke argumenten. Ik probeer ze zelfstandig en redzaam te maken, hun eigenwaarde te bekrachtigen. Domme, racistische uitspraken raken hen dan minder, want ze weten wat ze waard zijn!”

Afgelopen zomer liep het echter goed mis. Beliane was samen met enkele vriendinnen naar een voetbalwedstrijd gaan kijken, toen er een gevecht plaats vond. De wedstrijd werd vroeger beëindigd en Beliane belde haar mama op om te zeggen dat ze haar vriendin nog naar het treinstation zou vergezellen en nadien met de bus naar huis zou komen. Op de tram werd ze samen met 37 andere jongeren door de politie aangehouden. Ze werden verplicht om op een bus over te stappen en werden naar het commissariaat gebracht. Hun ouders bellen, mochten ze niet. Er werd hen verteld dat er boetes op stonden vanaf 1000 euro, wat uiteraard niet waar was…Beliane deed het toch en vertelde haar mama zo snel als ze kon wat er aan de hand was. “Ik was razend. Het was al half tien ’s avonds toen ze me belde en ik begreep niet hoe het kon dat een groep minderjarigen zonder enige reden aangehouden werd en dit zonder eerst hun ouders op de hoogte te brengen. Met het beetje informatie dat ik van mijn dochter aan de telefoon kreeg, ben ik in allerijl naar het politiekantoor gereden. Daar was het lang afwachten zonder verdere updates. De jongeren werden geïdentificeerd en meer wisten we niet.”

Op enkele jongeren na, waren de jongeren allemaal van een andere afkomst. Dat was ook te merken aan de ouders in de wachtzaal. Er werd ons gezegd dat de jongeren wel tot 12 uur aangehouden konden worden. “Ik stelde als enige ouder kritische vragen. Twaalf uur? Dat kon toch niet? En wat was de reden? Maar alle andere ouders wachtten stil af. Hoe zou dat komen? Die ouders willen zelf zo weinig mogelijk te maken hebben met de politie, zij zitten al met angst. Als zij ook nog eens van hun oren moeten maken is het weer: ‘altijd hetzelfde met die mensen’, dus zeggen ze liever niets.”

Een dikke 2 uur later komen de jongeren één voor één buiten. Helemaal verbouwereerd. “Er was mij beloofd dat er vervoer voorzien zou worden, zodat de jongeren veilig weer naar huis konden, maar niks was minder waar. Ik heb zelf nog een meisje thuis afgezet, noch mijn dochter noch ik kenden haar.” De eerste die buiten kwam, was een zwarte jongen. “Zijn gsm was plat en hij wist niet hoe hij thuis zou geraken. Zelfs toen ik hem mijn gsm aanbood om zijn ouders op te bellen, durfde hij niet. 'Ze gaan kwaad zijn', zei hij. Ja, leg maar eens uit aan je ouders dat je opgepakt bent geweest door de politie, maar dat je niks verkeerd gedaan hebt…” Toen Beliane haar mama vertelde wat er nu precies gebeurd was, werd het er alleen maar gekker op. “Mijn dochter vertelde me dat ze naakt gefouilleerd werden en dat ze allemaal dicht bij elkaar moesten zitten op de grond in een cel. Een agent maakte de volgende opmerking: ‘Dat kan toch geen kwaad? Jullie zijn toch allemaal broers en zussen.'  Naar het toilet gaan mocht eerst niet, na aandringen wel, maar onder begeleiding: deur open en handen laten zien. Als ze vroeg of ze water mocht drinken, was het antwoord: ‘Het is hier geen hotel.' Ik was sprakeloos, maar vooral ontzettend boos. Boos op het systeem. Beliane zou nog geen vlieg kwaad doen. Na het voorval stak zij over wanneer ze politie zag en wilde ze er niet over praten. Ik heb meteen klacht ingediend. Er kwamen geweren en politiehonden aan te pas voor jongeren die niet eens betrokken waren bij het gevecht.”

Van de 37 ouders diende slechts een handvol een klacht in. “Toen ik het document zag dat ik moest invullen om überhaupt klacht in te dienen, snapte ik waarom. Dit is te hoogdrempelig. Sommige van die ouders spreken misschien niet perfect Nederlands of gaan ervan uit dat hun dossier toch niet serieus genomen wordt. In de krant was nadien ook te lezen dat de vechtpartij tussen jongeren van Afrikaanse origine was en dat de politie kordaat maar toch correct gehandeld had. Het is gemakkelijk om te zeggen dat het enkel in Amerika is. Ver-van-mijn-bed-show. Maar dat is het niet. Als we geen sociale zekerheid hadden zoals we die hier kennen, zouden die gaten in het systeem veel harder opvallen. Hopelijk wordt de wereld een beetje wakker geschud en is dit een stap in de goede richting om iedereen gewoon gelijkwaardig te behandelen ongeacht iemands huidskleur of origine!”

Herlinde diende ondanks de lange procedure klacht in. Na het voorval werd een nieuwe politieregel ingevoerd. Vanaf nu is er de 'kindreflex' bij de opsluiting van een minderjarige: men moet bij de opsluiting van een minderjarige aandacht hebben voor de emotionele en psychologische impact die een opsluiting en de daarmee gepaard gaande handelingen, waaronder een (naakt)fouille kan hebben op de minderjarige. De Gentse politie besloot ook om alle jongeren en hun ouders die in aanraking zijn gekomen met de politie voortaan nazorg te geven door de dienst slachtofferbejegening.

Tatiana* (33) uit Antwerpen is mama van een zoontje van 3. Zowel Tatiana als haar zoontje zijn zwart. Al heel haar leven lang krijgt Tatiana te maken met vooroordelen en discriminatie. “Ik ging ooit een abonnement kopen bij De  Lijn. Toen het mijn beurt was, zei de winkelmedewerkster: ‘Hier spreken we geen Frans of Engels hé, dus als u geen Nederlands spreekt, neem dan volgende keer iemand mee die wel Nederlands spreekt.' Ik had mijn mond nog niet eens opengedaan. Ik ben nochtans perfect tweetalig (Frans en Nederlands) en schrok door haar opmerking. Toen ik haar vertelde dat ik prima Nederlands spreek en haar opmerking onnodig was, kreeg ik te horen dat ‘het vaak het geval is bij jullie negers’. Dat kan er bij mij echt niet in.”

Tatiana studeerde voor leraar, maar ook tijdens haar studies botste ze regelmatig op discriminatie. “Het eerste jaar dat ik stage moest toen, kreeg ik een school toegewezen. In het tweede jaar moest ik zelf op zoek naar een stageplaats en dat verliep veel moeizamer. Uiteindelijk vond ik toch een school via een witte medestudente die een goed woordje voor me had gedaan op haar school. In het derde jaar stond ik er weer alleen voor en dat bleek lang niet zo evident. Ik solliciteerde bij een school, waar ik als antwoord kreeg dat ze geen plaats meer hadden voor stagiaires. Even later solliciteerde een witte medestudente bij dezelfde school en toen was er plots wel plaats. Ik was het beu. Ik had het gevoel dat ik ondanks mijn capaciteiten en passie, gewoonweg geen kansen kreeg. Ik vond haast geen stage, laat staan een echte job in het onderwijs later. Het leek een verloren zaak, dus ik stopte met de studierichting.”

Ook op het werk was het niet anders. Tatiana werkte jarenlang voor een bedrijf waar best veel diversiteit was en daar deed ze veel ervaring op. Toen ze zwanger werd van haar eerste kindje werd het echter moeilijk om die job met motherhood te combineren. "Via een vriendin werd ik doorverwezen naar een ander bedrijf, waar de uren flexibeler waren. Ik had al jaren ervaring in administratie, dus ik waagde mijn kans. Er waren 2 teamleden verantwoordelijk voor mijn opleiding binnen het bedrijf, maar zij maakten mijn leven daar een hel. Ze namen mij noch mijn opleiding serieus. Ze roddelden over me, maar kleineerden me ook in mijn gezicht en in het bijzijn van andere collega’s. Ze noemden me ‘die aap daar’ en zeiden regelmatig dat ik achterlijk was als ik een simpele vraag stelde. Ik werd er doodongelukkig van en was mezelf niet meer." Tatiana gaf niet op en besloot om met haar baas te praten over de pesterijen en het gedrag van haar collega’s. “Mijn baas kon het niet geloven en stelde voor om mij van departement te veranderen. Ik had niets verkeerd gedaan en toch was ik degene die moest verplaatsen? Waarom zij niet?” Uiteindelijk hield Tatiana het 3 maanden uit, daarna was de maat vol.

Nu Tatiana een kind heeft, vindt ze het enorm belangrijk dat haar zoontje bewust is van zijn capaciteiten en zich nooit iets anders laat wijsmaken. “Hij mag dan wel 3 jaar zijn, mijn zoon is nu al tweetalig en ik zeg hem regelmatig dat hij mooi en slim is, dat hij alles kan en dat niemand zich beter moet voelen dan hem. Ik wil ook dat mijn zoon beter doet, maar ik zal hem helpen, niet pushen.” Ook bij het kiezen van crèches en scholen denkt Tatiana twee keer goed na. “De eerste crèche waar hij zat, waren de verzorgsters wit. Helemaal geen probleem mee, maar elke keer dat ik mijn zoontje ging halen, was hij niet verschoond of opgefrist en ik vond hem telkens in hetzelfde stoeltje als in de ochtend. Dat was zogezegd zodat de grotere kindjes hem niet zouden bezeren. Maar ik zag dat mijn kindje daar niet gelukkig was en daar voelde ik me als moeder niet goed bij. Ik heb hem daar weggehaald en bij een Marokkaans kinderdagverblijf geplaatst. De verzorgsters spraken niet zo goed Nederlands, maar ze verzorgden alle kindjes gelijk en goed! Meer wil je als moeder niet, ongeacht je huidskleur.”

Tatiana put wel hoop uit de vele betogingen tegen racisme. “Ik ben ervan overtuigd dat de generatie van nu en morgen veel minder racistisch is en zal zijn, omdat zij diversiteit gewend zijn tegenover de oudere generaties. Zij hebben mensen van een andere afkomst als vrienden, klasgenoten, collega’s, partners. Communicatie is belangrijk, maar blootstelling is nog belangrijker. Iemand die weinig tot nooit in contact komt met zwarten, gaat al veel sneller vooroordelen hebben. Dat wil ik niet voor mijn zoon. Hij moet zowel onder witte als zwarte mensen komen op een manier dat het vanzelfsprekend wordt.”

*Tatiana is een fictieve naam

Gloria Baffour (26) uit Antwerpen is mama van 2 en plusmama van de dochter van haar partner. Gloria is zwart, haar partner wit, haar kinderen beide. “Ik herinner me dat mijn mama me altijd waarschuwde dat ik niet in grote groepen moest rondhangen. 'Want als er iets gebeurt, heb jij het gedaan.' Dat werd me met de paplepel meegegeven. Als kind ben ik zelf gepest, uitgescholden en uitgelachen geweest. Leerkrachten deden er niets aan en mijn mama moest regelmatig naar school komen. Je groeit met racisme op en het wordt je nieuwe normaal.”

Pas toen Gloria 22 was, groeide haar bewustzijn rond haar black identity. “Ik begon me in te lezen en research te doen over de zwarte gemeenschap, racisme en geschiedenis van zwarten. Toen ik voelde dat ik mijn stem gevonden had, wilde ik die ook gebruiken. Maar zelfs dan was ik tegelijk ook bang. Wat gaan mijn witte collega’s en vrienden wel niet denken? Gaan ze mij nu anders behandelen omdat ik belang hecht aan pro black onderwerpen? Maar toen ik mijn eerste kindje kreeg, was er geen ontsnappen meer aan. Ik moest dieper in mezelf graven. Wat ik meemaakte, zullen mijn kinderen vroeg of laat ook meemaken. Als mama is het mijn taak om hen aan te leren hoe ze zich daar tegen kunnen weren. Dat is misschien confronterend, maar ook heel belangrijk.”

Zwijgen was geen optie meer.  “Ik heb me verdiept in alles wat met black identity en de community te maken had. Zo ben ik ook een YouTube channel begonnen (Unheard with Gigi) waar ik panelgesprekken organiseer rond allerlei black topics. De Zwarte Pieten-discussie, racisme, koloniaal verleden,… Maar zelfs dan was ik bang voor wat mensen nu van me zouden denken of dat mensen mijn kinderen anders zouden behandelen omdat ik mijn platform gebruik om te spreken over deze controversiële onderwerpen. Maar pro black zijn, gaat perfect samen met geïntegreerd zijn. Pro black is ook niet anti white.”

“Ooit zag mijn dochter een boekje over Sinterklaas en Zwarte Piet, bij het zien van die laatste zei ze: ‘Hé, die lijkt op mama!' en toen besefte ik dat representatie heel belangrijk is. Onze maatschappij is zo divers en toch wordt dat niet overal weerspiegeld. Kinderboekjes met personages waar ook mijn kinderen zich mee kunnen identificeren komen veel minder voor. Zo herinner ik me bijvoorbeeld ook dat ik op mijn 18 auditie ging doen voor een serie op tv. Ik had alle rollen ingestudeerd, maar ik kon me het meest vinden in de rol van een creatief meisje dat van literatuur hield en hoopte op die rol. De dag van de auditie mocht ik enkel de rol lezen van een meisje dat van hiphop hield. Een stereotiep dus, voor de andere rollen kreeg ik niet eens de kans. Zulke gebeurtenissen zetten je toch aan het denken over representatie. Wat ik in het straatbeeld zie aan diversiteit zou ik ook in de media en in allerlei andere sectoren moeten zien, maar dat is niet altijd zo.”

“Mijn dochter gaat binnenkort ook voor het eerst naar school. Dat is voor elke ouder een stressy moment. Maar ik maak me zorgen over andere dingen waar witte ouders haast niet aan denken. Is er genoeg diversiteit op de school? Ik kijk op klasfoto’s of er per klas ook wat zwarte kindjes zitten en bij de opendeurdag kijk ik hoe de directeur en leerkrachten met mij omgaan. Maar zelfs met die voorbereidingen, besef ik maar al te goed dat ze vroeg of laat in aanraking gaat komen met vooroordelen, racisme, anders behandeld worden,… En dat is best eng.”

Gloria hoopt dat de huidige situatie ruimte biedt om de moeilijke discussie aan te gaan. Maar ook om eindelijk gehoord te worden. “Mijn moeder zei me altijd: ‘Jij moet dubbel zo hard werken om hetzelfde te krijgen’ en stiekem hoop ik dat ik dat nooit tegen mijn eigen kinderen moet zeggen. Dat zij eerlijke kansen krijgen om te doen wat ze graag willen doen!”