Een traditionele QAnon vlag op de rally voor het tweede amendement te Virginia ©Anthony Crider

Januari 2021 was een woelige maand voor aanhangers van QAnon. Na 4 jaar “complotdenken” en geloven bleef de langverwachte storm uiteindelijk uit. Hun “messias” Donald Trump werd opgevolgd door Biden en de ‘wereldwijde pedofiele elite’ behield de macht. Bij een deel van de volgelingen brak er iets. Anderen blijven de boodschappen van Q herinterpreteren. De samenzwering bestaat, het is slechts wachten op de juiste feiten. De invloed van het Covid-19-virus op de populariteit van de samenzwering valt niet te onderschatten. Zijn er nog hardnekkige aanhangers in België te vinden? Waar houden ze zich op?  

Op 4 mei lanceerde Donald Trump zijn blog “From the desk” (“Vanop het bureau”). De aparte pagina op zijn website is nog niet het beloofde socialemediaplatform.  Het is wel een forum waar de voormalige president van de Verenigde Staten weer zijn ongezouten meningen en twijfels over de verkiezingsuitslag kan delen met zijn aanhang. Zo ook met de trouwe volgelingen van QAnon.   

Volgens de aanhangers is Trump immers de grote redder die “The Great Awakening” (“Het Grote Ontwaken”) zal inluiden en de ogen van het volk zal openen. Hij zal een massale golf aan arrestaties en executies leiden tegen de “deep state”. De linkse, elitaire kliek uit de politiek, bedrijfswereld en Hollywood is uit op wereldheerschappij om vrij kinderen te kunnen misbruiken en hun bloed te kunnen drinken. Bij het martelen van die kinderen komt adrenaline vrij in hun bloed. Daarmee maken de samenzweerders adrenochroom. Dat drankje schenkt hun het eeuwige leven. Aan het hoofd van dat globale complot staan Hillary Clinton en Joe Biden. België is met de zaak Dutroux een ideaal voorbeeld van hoe die elite haar pedofiele grillen verborgen houdt en de schuld afschuift op individuele zondebokken.   

Wie is Q?

Aan de wieg van de beweging staat de mysterieuze Q. Volgens velen is hij of zij een hooggeplaatste militair omdat Q zou verwijzen naar een bevoegdheidsniveau dat toegang geeft tot nucleaire geheimen. Hij of zij postte op 28 oktober 2017 het eerste van een reeks cryptische berichten op 4Chan. Die kruimeltjes zijn vaak van profetische aard en eindigen bijna altijd met een vraagteken. Het gevolg is dat ze zeer suggestief zijn en ruimte laten voor interpretatie. Maar de profetie kwam niet uit. Trump moest plaats maken voor Biden. Sinds hij de verkiezingen verloor, lijkt de stroom aan berichten ook opgedroogd. De laatste post dateert ondertussen al van 8 december2020. Is samen met Q ook de QAnon aanhang in België verdwenen?   

Eerste bericht van Q ooit op het message board /pol/ van 4Chan © Cedric Van den Langenbergh

Niet ingeslapen op mainstream platformen

De mainstream sociale media lijken de aanhangers van Q op het eerste gezicht verlaten te hebben. In de aanloop naar de presidentsverkiezingen in de VS beslisten onder meer Facebook en Instagram om alle profielen en pagina’s die verwezen naar de samenzwering te verwijderen. Ook Youtube nam nieuwe maatregelen en verwijderde kanalen en video’s. Na de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021, met daarbij heel wat zichtbare QAnon-aanhangers, verwijderde Twitter 70.000 accounts die gelinkt werden aan de complottheorie. Ook de Facebookpagina “QAnon Vlaanderen” is ondertussen verwijderd. Ex-beheerder en voormalig Vlaams Belang-lid Eva Rollier, die wel 10 uur per dag met de theorie bezig was, liet ons in een korte reactie weten dat ze niet langer aanhanger was en dus ook niet meer met de beweging geassocieerd wilde worden.   

Maar schijn bedriegt. Op Twitter en Facebook blijken er opvolgers te zijn van zo'n groepen. Een belangrijke kanttekening hierbij is wel dat de gedeelde complottheorieën veel uiteenlopender zijn dan de originele QAnon-leer. QAnon is tegenwoordig een paraplu waaronder aliens, vaccins en 9/11 geplaatst worden. De samenzwering rond QAnon vindt zoveel weerklank bij diverse groepen en mensen omdat ze een gevecht tegen het systeem predikt en mensen actief doet nadenken over hun gewenste invulling van de samenleving en het beleid. Elke complotdenker koestert persoonlijke twijfels en een wantrouwen tegenover het systeem en het beleid.   

Ufo’s en pedofilietheorieën

Tijdens ons korte onderzoek komt “Belgian Underground” naar voren als één van de actiefste groepen op Facebook. Die privégroep telt 575 leden. Afgelopen maand werden zo’n 140 bijdragen in de groep gepost. Bij de groepsinfo valt te lezen dat de groep dient om interessante ideeën en artikelen te delen die niet opgepikt worden in de mainstream media. Wat onderwerpen betreft, zijn de moderatoren niet al te streng: ufo’s, geheime ruimtevaartmissies, pedofilietheorieën, “The Great Awakening”, ...

Volgens de officiële groepsregels zijn politiek, corona en ander mainstreamnieuws zonder eigen commentaar niet welkom. Niemand lijkt echter de naleving van die regels te controleren. Al snel duiken dus ook nieuwsartikels op die zouden bewijzen dat Covid-19 een misdaad tegen de mensheid is of dat onze regering volledig illegaal regeert. Ook extreemrechts getinte boodschappen komen voorbij.

De bijhorende community-pagina telt 1207 likes en 1276 volgers. De beheerder wil met behulp van memes mensen hun ogen openen. Ook hier wordt met de wetenschap en politiek afgerekend. Wetenschap anno 2020 is enkel gebaseerd op geloof en vertrouwen, niet op testen en bewijzen. Vooral de coronamaatregelen worden onder vuur genomen. Zij zijn opgesteld door dezelfde elite die de massa zou bestelen. 

Op Twitter heeft het account “WAKKER BELGIË 2.0” ondertussen zo’n 24.000 tweets geplaatst. Het originele Wakker-België-account werd al eerder verwijderd door Twitter. Dat account bereikt op het moment van schrijven 2.353 volgers. Wat meteen opvalt, is het hergebruik van memes en theorieën zoals aliens en 9/11. Ook hier voorspelt de verspreider de grote ontwaking.

Anders dan op Facebook verspreidt het account op Twitter ook boodschappen van controversiële figuren zoals Dries Van Langenhove en Jeff Hoeyberghs. Mainstreammedia worden beschuldigd van propaganda en manipulatie. Ze zijn niets meer dan marketing voor een verzonnen pandemie. Wetenschappelijke studies, zoals die van de Duitse natuurkundige Wiesendanger, bewijzen volgens het account dat Covid-19 in een Chinees laboratorium is gecreëerd. Een snelle internetzoektocht leert ons dat die studie al gefactcheckt en ontkracht werd.  

We probeerden herhaaldelijk de mensen en moderatoren achter de groep en pagina’s te contacteren, maar zij waren niet bereikbaar voor een reactie.   

Verder strijden op alternatieve media

Ondanks dee aanwezigheid op de gekende kanalen moesten de 88 miljoen Twitter-volgers van Trump, waaronder QAnon-aanhangers, wel op zoek naar een nieuw medium in afwachting van zijn beloofde platform. Toen de 45ste president van de VS voordien al 12 uur lang verbannen werd, liet Gab-oprichter Andrew Torba weten de president en zijn volgers met open armen te ontvangen. Gab is een twitteralternatief dat vooral gekend is als toevluchtsoord voor leden van extreemrechts. Het profiteerde begin dit jaar van het feit dat de stekker werd getrokken uit bekendere alternatieve platformen zoals Parler omdat zij de bestorming van het Capitool extra kracht en momentum hadden gegeven. Ook tijdens ons onderzoek blijkt Parler nog steeds offline te zijn.   

Gab heeft bovendien nauwelijks regels. Zo is haatzaaien niet verboden. In hun officiële communicatie zegt het platform vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel te dragen. Ze geloven dat ‘de toekomst van online publicaties open en gedecentraliseerd is. Niet de voorwaarden van Big Tech-bedrijven, maar gebruikers zelf bepalen hun ervaring op het medium 

Viruswaanzin, ook op Gab

Een account maken op het platform is heel gemakkelijk. Meer dan een gebruikersnaam, e-mailadres en wachtwoord heb je niet nodig. Enkele zoekopdrachten later vinden we een groep genaamd “Belgium”. De openbare groep telt 65 leden en is beduidend minder actief dan de Facebookgroepen en Twitterpagina’s. De sporadische statusupdates van leden sturen ons onder andere door naar viruswaanzin. De beweging vecht de coronamaatregelen aan in de rechtbank. Posts detailleren hoe de maatregelen in strijd zijn met de grondwet.  Opnieuw komen ook extreemrechts getinte berichten voorbij. Zo worden Belgische misdrijven in Congo ontkend. De nationalistische beweging NATION gebruikt de groep ook als platform. Zij brengen zaken in beeld zoals de vernielingen aangericht door allochtone jongeren in de nasleep van BLM-betogingen.   

In tegenstelling tot Twitter beschikt Gab niet over een chatfunctie. Daarom besluiten we een bericht te posten in de groep om interactie uit te lokken. Nog dezelfde dag krijgen we een reactie van een gebruiker genaamd “QBelgium”. Dat account is de eerste rasechte QAnon-volger die we vinden. Hij vervloekt Bill Gates en vraagt om pedofielen te traceren en op te volgen in plaats van gezonde mensen. Hij herinnert ons aan verschillende pedofilieschandalen zoals de zaak Dutroux of de Roze Balletten en beweert dat de politieke hoofdrolspelers hierin vrijuit zouden gegaan zijn. Hij deelt ook verschillende foto’s waarop prominente Belgen zoals Charles Michel poseren met Bill Gates. Het account lijkt grotendeels een doorgeefluik van vooral Amerikaanse theorieën. Een Amerikaanse verpleegster doorbreekt de stilte. Ze beweert dat vaccins niet getest en niet effectief zijn. Sinds het begin van de vaccinatiecampagne zouden Covid-besmettingen explosief gestegen zijn. Meermaals wordt herhaald dat de verkiezingen gestolen zijn.   

Het anonieme account geeft ons naast tips ook de links naar Amerikaanse Telegramkanalen. Telegram is veruit een van bekendste alternatieve of “fringe” platforms. De applicatie valt te vergelijken met WhatsApp. Telegram lijkt vooral populair in Amerika en Nederland. De links van “QBelgium” leiden ons naar Amerikaanse kanalen als “We The Media” en “Pepe Lives Matter”. Zij hebben respectievelijk 217.000 en 75.000 abonnees. In die groepen heerst het geloof dat Trump won, Hillary Clinton achter de tralies hoort en klimaatverandering een leugen is. Wat lokale groepen betreft, vinden we ook “Wakker België” op het platform terug. 133 mensen zijn geabonneerd op het kanaal. De Illuminati, het afnemen van onze vrijheden en de ongrondwettelijke coronamaatregelen komen allemaal aan bod.   

Essentie van QAnon

© Wakker Belgie op hun Telegraamkanaal

De invloed van de pandemie

"Na een eerste kennismaking treedt een 'tunneleffect' op. Men gelooft enkel nog de theorie en doet alle andere bronnen af als leugens."

Op alle platformen lijkt ook Covid-19 wel op een of andere manier verbonden aan QAnon. Voor Kerstin Vanderput van het “Informatie- en Adviescentrum inzake schadelijke sektarische organisaties” is dat geen nieuwe zaak. "Mensen komen bij ons radeloos getuigen over hoe het is om samen te leven met een QAnon-aanhanger. Volgens velen van hen weegt dat op de familie. De andere gezinsleden mogen niet langer een mondmasker dragen of een vaccin krijgen. Wij trachten hen te helpen hiermee om te gaan."

Vanderput kan uit haar cijfers niet opmaken of het QAnon-geloof afgenomen is sinds de overwinning van Biden. Zij blijft eerder Covid-19 als belangrijkste factor beschouwen: "We zien niet echt een effect van de gebeurtenissen in Amerika. Wat wel een rol speelde is dat mensen tijdens de eerste lockdown meer thuis zaten en meer tijd hadden. Die tijd gebruikten ze om online antwoorden te zoeken op hun onzekerheden en angsten rond dat nieuwe virus. De combinatie van angst en tijd maakt hen vatbaar voor complottheorieën. Na een eerste kennismaking treedt er ook een tunneleffect op. Men gaat erin geloven en bronnen die de theorie tegenspreken, links laten liggen. De algoritmen van sociale media treffen hier ook schuld. Zij tonen na verloop van tijd alleen nog maar bijdragen die stroken met hun geloof. QAnon-gerelateerde vragen die ons centrum krijgt, draaien overigens bijna altijd rond het virus."

'Copy en pasten van ideologie'

Vanderput waarschuwt ook voor de toekomst. Ze verwijst onder andere naar de #Sabmyk-beweging. De religieuze beweging richt zich vooral op QAnon-aanhangers. De voorzitster van het IACSSO spreekt hier van “copy en pasten van ideologie”: ‘Oprichters kiezen de aspecten uit een complottheorie zoals QAnon die hen aanspreken of voor roering zorgen binnen de massa. Zowel spirituele, religieuze of ideologische punten worden simpelweg overgenomen. Die #Sabmyk-beweging blijkt uiteindelijk een grap van een kunstenaar te zijn. Maar hoe werd QAnon in het begin aanzien? Iedereen mag geloven wat hij of zij wil. Als die theorie echter oproept tot illegale acties of polarisering, wordt het gevaarlijk.’   

vorige volgende